Reisinformatie per land

Hoe reis je het snelste naar Oostenrijk? Welke treinen rijden er in Italië? En welke trajecten in Luxemburg zijn de moeite waard? In onderstaand overzicht zetten wij tips en informatie per land op een rij.

• Baltische Staten (Estland, Letland, Litouwen)

  Reizen naar

  Met de trein

  Vanuit Benelux: zie bij Polen voor de info tot daar en dan is er nog maar één trein overgebleven, die niet eens dagelijks rijdt van Polen naar Kaunas, via verlengd normaalspoor, gereden door PR = PolRegio. Dit is de eerste aanzet tot de zgn. Via Baltica, die als normaalspoor zou moeten doorlopen via Riga tot Tallinn en dan via een tunnel naar Helsinki – maar dat zijn verre toekomstdromen. Door het verleden is het gewone spoorsysteem in deze landen het Russische breedspoor.

  Tussen Litouwen en Letland is geen enkele treinverbinding voor personen meer open.

  Van Letland naar Estland kan men, afhankelijk van de dag van de week, direct of met lange wachttijd overstappen in de grensplaats Valga voor de rit Riga-Tallinn. Op de site seat61.com zijn meestal actuele tijden te vinden.
  Naar verwachting komen er in 2018 weer treinen tussen Litouwen en Letland, voorlopig enkel weekends, 2x daags Vilnius-Daugavpils, alwaar men kan overstappen richting Riga (al is dat wel een grote omweg).

  Als u een wat avontuurlijker rondreis overweegt: eigenlijk is het via Minsk/Byelorus eenvoudiger, de verbinding met Vilnius is recent sterk verbeterd. Vanaf Paris rijdt op donderdagavond een luxe Russische slaaptrein via DE-Warszawa-Minsk naar Mockba/Moscow. Informeer bij de Treinreiswinkel! Dan is wel een visum voor dat land nodig (visumvrij inreizen kan enkel per vliegtuig voor max 5 dagen).

  In principe is het theoretisch mogelijk met internationale tickets deze hele reis te boeken, maar dat raden we sterk af: peperduur en zeer omslachtig. Boek zonodig tot Bialystok of evt. Warszawa in Polen en koop aldaar een nieuw kaartje dat veel goedkoper uitpakt.

  Interrail is niet geldig in deze 3 EU-landen!

  Met de bus

  Hier zijn er wel doorgaande verbindingen, maar bedenk dat het een erg lange rit van ruim 25 uur is door Duitsland en Polen. Eurolines biedt busritten, de EcoLines is gevestigd in Letland en biedt doorgaande ritten meestal al vanaf Londen/Parijs. Met de combo FLIX+Polskibus kan je tot in Litouwen reizen, met vaker overstappen.

  Met de boot

  Het meest bekend en gebruikt is de verbinding Helsinki-Tallinn, met verscheidene veerbootmaatschappijen. Tussen Travemünde in Duitsland en Helsinki vaart de veerboot van Finnlines.

  Vanaf Stockholm kunt U (niet altijd dagelijks) naar Tallinn of (vlakbij) Riga overvaren, dit zijn de bekende luxe Oostzee ferries; Tallink en Stenaline.

  Dan zijn er nog de lijndiensten naar Klaipėda en Liepāja vanaf Kiel en Travemünde (DFDS en Stenaline). Deze zijn meer gericht op trucks, maar vakantiegangers en losse passagiers kunnen ook mee. Kijk op een site als www.directferries.com voor een algemeen overzicht en links naar boekingen.

  Reizen in en door

  Per trein

  In alle drie landen is het systeem de laatste jaren gemoderniseerd en aangepast aan de lokale omstandigheden; dus enkel lijnen gericht op de hoofdstad in vrij lage frequentie. De drie hoofdsteden hebben ook nog een dagelijkse trein met Mockba/Moscow (vanaf Vilnius als transittrein vanaf Kaliningrad).

  Estland
  Het treinverkeer was na de stichting van de Republiek Estland enkele jaren geheel commercieel vrijgeven. Sindsdien heeft de regering de zaak weer overgenomen en geheel nieuwe FLIRT-treinstellen van het merk Stadler met een lage vloer in gebruik genomen. Het gaat om twintig diesel-elektrische treinstellen en achttien geheel elektrische treinstellen. Fietsen mogen gratis mee. In de vervangende autobussen mogen geen fietsen mee. Ook is een zonetarief met chipkaarten ingevoerd. Alleen in Tallinn kan men nog kaartjes kopen; verder gewoon in de trein betalen of met korting vooraf online. Estland loopt voorop in digitaliseren en dus hebben alle treinen goede WiFi. Het bedrijf Elron (www.elron.ee) verzorgt de binnenlandse personentreinen. Het bedrijf Gorail (www.gorail.ee) rijdt één keer per dag een trein naar Sint Petersburg vanaf het station Baltic in Tallinn. Op twee grensstations heeft deze trein telkens een uur oponthoud voor grenscontrole. Gedeeltelijk verkeert de bovenbouw van het railnet in slechte staat. Om die reden reed in de zomer van 2018 de personentreinen tussen Pärnu en Lelle maximaal zestig kilometer per uur.

  Letland
  Letland is het meest bescheiden en rijdt met gemoderniseerd ex-Soviet materiaal, meestal ook gebouwd in Riga. Een stadsnet/elektrisch rondom Riga, inmiddels ook met zones en chippen, deels geïntegreerd met het stadsvervoer. Verder gemoderniseerde dieselsets voor de weinige overige lijnen.
  Website spoorwegen: www.ldz.lv

  Litouwen
  Nieuwe elektrische treinen voor Kaunas-Vilnius, diesel dito voor de Intercityverbinding naar Klaipėda en verder vooral Poolse railbusjes die de weinige andere lijnen spaarzaam bedienen. Ook hier wordt krachtig aan online vooraf per smartfone boeken gewerkt, al is dit vooralsnog enkel mogelijk met een Litouwse bank!
  www.litrail.lt

  Opgepast! Treinkaartjes in Litouwen gelden enkel voor de erop vermelde trein: dus let goed op bij het vooraf kopen van retours. Biljetten zijn allemaal enkeltjes en bij een overstap krijg je er dus 2!

  Per bus

  Zoals gebruikelijk in Oost-Europa hebben alle grotere plaatsen een ruim en laag geprijsd stadsnet, zeker in de hoofdsteden. In Tallinn is het gratis gemaakt voor inwoners, voor bezoekers vooralsnog wat onduidelijk of men nog moet chippen.

  Ook het streeknet is uitgebreid, niet al te frequent en bedient alle gehuchten etc. Estland is van plan ook dit gratis te maken in de loop van 2018. Directe grensoverschrijdende lokale bussen zijn echter ook schaars. De meeste bussen zijn tweedehands uit Scandinavië, in Litauen rijden ook enkele tientallen ex-Connexxion bussen.

  De langeafstandbus is in feite het hoofdmiddel van vervoer, zeker voor tussen de 3 landen en naar Polen en Rusland. De bus is luxe, vrij frequent en ook nog vrij goedkoop. De aanbieders wisselen nogal eens, het zijn EcoLines, Luxexpress en Hansabuss.

  Tips

  - vanuit Vilnius, de hoofdtad van Litouwen, is het mogelijk een 1-daagse busexcursie te maken naar Grodno in Wit-Rusland, zonder visum, maar vooraf boeken en je data doorgeven is wel nodig voor de passagierslijst.
  - Het Estse railnet had oorspronkelijk een spoorwijdte van 750 mm. Tijdens de Duitse bezetting is normaalspoor aangelegd van 1435 mm. Tijdens de Russische zeggenschap is de spoorwijdte van 750 mm en 1435 mm verbreed naar 1520 mm. Het smalspoorwegmuseum bevindt zich in Lavassaare, ongeveer twintig kilometer (fietsen) van Pärnu. Er rijdt geen trein meer naar Lavassaare.
  - Op de site www.bahntrassenradeln.de staan ook fietsroutes over voormalige railtrajecten in Estland en Letland. 

  Reisplanners
  Alle 3 landen hebben een officiële reisplanner, maar veelal zijn private sites handiger en/of geven meer talen:
  Estland: peatus.ee of direkt boeken op t-pilet.ee (officieel: soiduplaan.ee/bus)
  Letland: 1188.lv/en/transport
  Litouwen: autobusubilietai.lt

  
  (Laatste update: januari 2018)

• België

  Reizen naar

  De vertrouwde Benelux-trein rijdt 16 keer per dag via Breda naar Brussel: 12 keer vanuit Amsterdam en 4 keer vanuit Den Haag. De Thalys rijdt 14 keer per dag tussen Amsterdam en Brussel (in het weekend minder) en de Eurostar 2 keer (vanaf juni 3 keer). Verder rijdt ieder uur de stoptrein Roosendaal – Antwerpen – Puurs. Uit Maastricht vertrekt elk uur de stoptrein naar Luik (Liège-Guillemins), met op werkdagen meestal aansluiting op de intercity naar Leuven, Brussel, Gent en Kortrijk; in het weekend is er aansluiting op de intercity naar Leuven, Brussel, Gent, Brugge en Oostende. In Luik vertrekt ook de trein door de Ardennen naar Luxemburg.

  In Antwerpen-Centraal kunt u overstappen voor het westen van het land en de kust; in Brussel op treinen in alle richtingen. Brussel-Zuid (= Bruxelles-Midi) is het overstapstation voor Thalys, TGV en Eurostar. Ons advies is voldoende tijd te nemen voor aansluitingen in Brussel. Reizigers worden meestal op de volgende trein geboekt bij een gemiste aansluiting. In de reisplannen met Eurostar moet u wel rekening houden met de 30 minuten inchecktijd.

  Voor Thalys en Eurostar zijn er tarieven op basis van beschikbaarheid: hoe vroeger je boekt, hoe groter de kans op een laag tarief. Voor de overige treinen zijn Benelux-weekend, Superdagretour en jongerenkorting vervangen door Early Bird. Dit vroegboektarief moet je 7 dagen van tevoren kopen (maar niet bij de automaat). De korting varieert: op maandag t/m donderdag is er meer korting mogelijk dan op vrijdag t/m zondag. Verder is de korting sterk afhankelijk van vertrek- en aankomststation doordat er met grote zones wordt gewerkt. Kinderen t/m 11 jaar reizen naar België gratis mee als je online boekt.

  De aanreis in Nederland naar Thalys of Eurostar kost maximaal 9 € (eerste klas 15 €). In België is er bij een Thalys of Eurostar een aanvulling “Elk Belgisch Station” van 7 € mogelijk (eerste klas 11 €). Het gebruik van Rail Pass (zie verderop) in combinatie met een Thalys-vervoerbewijs is dus niet zinvol. Wel vanaf Essen of Visé met de gewone trein.

  Vanaf Maastricht, Eijsden en Roosendaal is er een apart aanbod dat sterk lijkt op de binnenlandse tarieven in België, te koop bij de NMBS-automaat in Roosendaal en Maastricht, bij de NMBS-conducteur (zonder toeslag als je in deze stations instapt) en op www.b-europe.com. Dit is vaak aanzienlijk goedkoper dan bij NS. Ook tussen Belgische stations en Aken is er een dergelijk tarief.

  Naar Nederland

  Voor alle bestemmingen in Nederland verder dan Roosendaal en Maastricht wordt in België een lokettoeslag gevraagd van 5 € per dossier (9 € met reservering). In tegenstelling met Nederland is het nog niet mogelijk om een internationaal vervoerbewijs te kopen bij de verkoopautomaten (behalve naar Roosendaal, Maastricht en Aken). Verstandig is om indien mogelijk een retourbiljet te kopen in Nederland.

  Reizen in

  Er zijn twee soorten binnenlandse treinen: intercity's (IC) en stoptreinen (L). In de spits zijn er ook spitstreinen (P) en in de zomer toeristentreinen (ICT). Vrijwel alle treinen rijden elk uur volgens hetzelfde patroon; in de Ardennen rijden veel stoptreinen eens in de twee uur. In de weekeinden zijn er minder treinen; routes en tussenstations kunnen dan nogal afwijken van die van door de week. Elk Belgisch station heeft dan ook twee vertrekstaten: een voor maandag t/m vrijdag en een voor de weekeinden en feestdagen.

  In de binnenlandse treinen (IC, L, P, ICT) reizen kinderen t/m 11 jaar gratis mee (zonder tijdbeperking en in 1e en 2e klas; maximaal vier kinderen per begeleider; de leeftijd moet met een identiteitsbewijs kunnen worden aangetoond). Senioren (vanaf 65 jaar) kopen voor een vast bedrag van € 6,80 (eerste klas € 14,40) een retour tussen twee stations in België naar keuze (maandag t/m vrijdag vanaf 9 uur; tijdens weekends en feestdagen van half juli t/m half augustus geldt dit aanbod niet). (Een vergelijkbaar ticket kost bij de automaat in Maastricht of Roosendaal € 10,10 (eerste klas €19,20).) Met een Rail Pass kunnen binnen een jaar tien willekeurige enkele reizen tussen stations in België worden gemaakt (€ 83, eerste klas € 128); de Go Pass 10 (€ 53) geeft dezelfde mogelijkheid aan jongeren (t/m 25 jaar). Er is ook een Go Pass 1 voor één rit (€ 6,60). Rail Pass en Go Pass zijn de hele dag geldig; een grenspunt geldt niet als station; wél kan de reis beginnen of eindigen op een station waar uw trein niet stopt. Verder is er het Weekendbiljet: een retour met 50% korting (vrijdag vanaf 19.00 uur). Regelmatig zijn er tijdelijke, goedkope tickets tussen twee Belgische stations, bv. in de zomer of in december en januari. Het loont de moeite om daarvoor even op de NMBS-website te kijken.

   Tips

  • Langs vrijwel de gehele Belgische kust rijdt de populaire Kusttram, met aansluiting op de trein in Knokke, Zeebrugge, Blankenberge, Oostende en De Panne. Vanuit het De Panne eindpunt, bij het treinstation, kan weer verder gereisd worden met de sinds kort gratis bus naar Duinkerke in Frankrijk. (dkbus.com)
  • Mooie treintrajecten zijn te vinden in de Ardennen, b.v. Luik–Gouvy–Luxemburg of Luik–Verviers–Aken.
  • Het Euregioticket is een dagkaart voor bus en trein in de Belgische provincies Luik en Limburg (enkel de spoorlijnen Luik - Hasselt, Luik - Maastricht, Luik - Spa - Géronstère, Luik – Eupen/Aken), het zuiden van Nederlands Limburg en een groot gebied rond het Duitse Aken; maandag t/m vrijdag: € 19 per persoon; weekend en feestdagen geldig voor maximaal twee volwassenen en drie kinderen.
  • Er bestaan goedkope dagkaarten voor de trams en bussen van De Lijn (Vlaanderen), TEC (Wallonië) en MIVB (Brussel). Geschikt voor allerlei interessante dagtochten zoals stedenbezoek, of wandelingen. De NMBS verkoopt helaas geen dagkaart. Er is een maximumritprijs met De Lijn, wel met een maximale geldigheidsduur. Handig is om hiervoor een lijnkaart aan te schaffen, waarvan het tegoed onbeperkt geldig is (delijn.be/nl/vervoerbewijzen). Deze is te gebruiken door meerdere samenreizende personen en kan meestal ook aan het NMBS-loket gekocht worden.
  • De Vlaamse zusterorganisatie van Rover, TreinTramBus, heeft een aantal Groene Haltewandelingen uitgestippeld.

  Internet

  Belgische spoorwegen: www.belgiantrain.be; Kusttram: dekusttram.be; stads- en streekvervoer Vlaanderen: www.delijn.be; Wallonië: www.infotec.be; Brussel: www.mivb.be; TreinTramBus: www.treintrambus.be en www.groenehalte.be. De routeplanners van De Lijn en de TEC nemen ook treintrajecten mee buiten hun gebied.

  (Update: februari 2019)

• Bulgarije

  Mocht Leeuwarden (samen met Valletta (Malta) afgelopen jaar culturele-hoofdstad van Europa zijn. Dit jaar zijn Italië en Bulgarije aan de beurt. Plovdiv (2e stad van het land) biedt  een waaier aan mooie gebouwen en vele rijkdommen uit de Romeinse tijd. Zomers kan het daar warm zijn, de winters zijn daar vrij mild, al het kan daar op een enkele dag zomaar 15-20 graden vriezen. De natste maanden zijn daar in mei en juni de droogste in februari, augustus en september.

  Aanreis

  Een reis vanuit Roemenië is zeker de moeite waard. De trein passeert bij Giurgiu de grens en overbrugt de Donau middels de zog. Vredesbrug en is met 2,5 km de langste spoorbrug van het Europese vasteland.  Een reis naar Bulgarije per trein is enerverend, maar kost minimaal 2-3 dagen. Vanuit Wenen rijdt een directe nachttrein naar Boekarest en met een nachtje slapen kan de directe trein Boekarest-Sofia met gemak gehaald worden. Alternatief is de nachttrein Zürich-Zagreb, daar met de dagtrein naar Belgrado. De volgende dag gaat het met een directe trein naar Sofia (al rijdt deze alleen in de zomermaanden). Via Budapest en Novi Sad is momenteel geen optie Door uitgebreide spoorvernieuwingswerkzaamheden ligt de verbinding Subotica-Novi Sad-Belgrado geruime tijd uit de roulatie.

  De trein is erg goedkoop, maar er gelden ook regels!

  Een InterRail One-Country Pass voor Bulgarije laat zich bijna niet terugverdienen. Voor een Euro kom je met de stoptrein (PV: Putnik Vlak) een heel eind! De sneltrein, (BV: Brzi Vlak) doet de meeste middelgrote plaatsen in Bulgarije aan (voornamelijk van Oost naar West). Deze treinsoort, waarvoor men een bescheiden toeslag van 1 Lev vraagt,  is tamelijk geliefd en daardoor vaak erg druk, vooral op de hoofdlijnen tussen de grotere plaatsen. Eerste klas (Pierva Klasa spr: pjèrva klassa) reizen is daar raadzaam, zeker op drukke tijden als vrijdagmiddag, in het weekend en rondom feestdagen (veel gevraagde treinen kennen op die tijden meestal reserveringsplicht, het verkoopsysteem attendeert de lokettist erop, die vervolgens meestal vraagt waar je je zitplaats het liefst wilt hebben, een reservering kost 1 Lev). Klasverhogingen (25% van het 2e klas-tarief) kunnen aan het loket gekocht worden, maar voor nog geen Euro extra is de conducteur altijd bereid eentje voor je uit te schrijven, ook als hij je bij controle met enkel een 2e klas-ticket aantreft, (laat wel meteen blijken dat je wilt bijbetalen en zorg zoveel mogelijk voor gepast geld of niet te grote coupures!). Het maakloon wordt uiteraard niet berekend als je op een station zonder loket instapt, (wat bij een sneltreinstation zo goed als nooit voorkomt). Bulgarije kent geen intercity's.

  Belangrijk is dat je je houdt aan de opgegeven tijden op je kaartje. Er geldt niet zozeer strikte treinbinding, zoals bij de Duitse Sparpreise. Bij verandering van de reisplannen kan kosteloos of tegen een bescheiden vergoeding je kaartje omgeboekt worden, al kost dat de nodige inspanning, zeker als je het Bulgaars niet machtig bent; lang niet elke lokettis(e) kan Engels of Duits. Op drukkere tijden geldt voor veelgevraagde treinen een hogere prijs. Om discussies over het wel of niet voor betreffende trein voldoende betaald te hebben te vermijden, heeft BDZ als regel ingesteld: treinkaartje geldt alleen op de gekozen treinen, anders omboeken met die hap! Bij overstapverbindingen geldt je kaartje alleen voor de eerst mogelijke trein. Twijfel je of je na overstap daadwerkelijk met de eerstvolgende trein verder reist, koop dus een kaartje tot het overstapstation en schaf pas de vervolgreis aan, zodra de plannen ervoor concreet zijn.

  Nachttrein

  Van Oost naar West rijden drie nachttreinen. Van Sofia naar Burgas, van Sofia naar Varna, met een deel naar Dobrich (spr: Dobrietsj) en van Sofia naar Silistra. Omdat de trein goed betaalbaar is, is het boeken van een slaaprijtuig geen overbodige luxe. Voor omgerekend € 8,75 kan een cabine helemaal voor jezelf afgehuurd worden, een 1e klas-ticket (30 Lev van Sofia naar Varna) is daarvoor vereist (of een InterRail voor de 1e klas), ook bij gebruik van een tweepersoonscabine. Zo kost een reis met 1p-accommodatie  van Sofia naar Varna omgerekend bijna € 25 en ben je de volgende ochtend iets van 450 km verderop, (een bedrag dat voor sowieso een kwart van de Bulgaarse bevolking gelijk staat aan 2-2,5 dag keihard werken!) . Al krijg je de reservering uitgeprint en wel, deze worden intern nog met de hand ingevuld en verwerkt, waardoor de reservering alleen op het vertrekstation (bij voorkeur in Sofia) te koop is. Het reserveren kan ook een aantal dagen voor vertrek geschieden. Online boeken kan al sinds korte tijd, maar alleen voor reizen met maximaal 1 overstap en het systeem kan online-boekingen voor slechts een handjevol verbindingen aanbieden. Verwacht voor de zeer goedkope prijs geen comfort, al wordt een single-cabine met business-class aangeduid. Koffie of thee zit niet bij de prijs inbegrepen en zeep, handdoeken etc. dien je zelf mee te brengen (beddengoed wordt uiteraard wel geleverd). Voor water om je te wassen of je tanden te poetsen kun je het beste terugvallen op zelf meegebracht water. Jezelf voorzien van leidingwater uit de kraan (ook wat betreft je mond spoelen) is omwille van gebrekkige hygiëne en de toevoeging van chloor in het hele land (én trouwens in geheel centraal- en vooral Oost-Europa) absoluut af te raden.

  Smalspoor

  Het neusje van de Bulgaarse spoorwegzalm is uiteraard de smalspoortrein van Septemvri naar Dobrinishste. Deze gaat 4x per dag dwars door het Rodopengebergte en biedt voor het oog een landschappelijke delicatesse. Een rit duurt 5 uur, waardoor heen en terug reizen op dezelfde dag veel tijd in beslag neemt. Gelukkig komt deze trein langs Velingrad, de bekendste kuurplaats van het hele land. Deze plaats kent vele onderkomen (van basaal tot luxe en van goedkoop tot prijzig). Noemenswaardig is het stationnetje Avramovo, dat met 1267 meter boven zeeniveau het hoogstgelegen station van het land is. Op deze lijn gelden alle (ook doorgaande) treinkaartjes en InterRail.

  Andere prachtige lijnen zijn:

  Ruse-Gorna Orjahovica-Stara Zagora

  Varna-Gorna Orjahovica-Pleven-Mezdra Jug

  Levski-Trojan

  Karlovo-Plovdiv

  Dobrich-Kardam

  Interlokale bus

  In het Bulgaarse interlokale OV heeft de bus de hoofdrol. Elke grotere plaats heeft een interlokaal busstation (“Avtogara”; in cyrillisch schrift “ABTOΓAPA” ); soms gekoppeld aan het plaatselijke spoorwegstation, maar soms ook geheel ergens anders in de stad gelegen. 
  Op de busstations bieden de diverse particuliere busmaatschappijen hun verbindingen aan met elk hun eigen loket, reisdoelen en dienstregeling, zonder enige onderlinge afstemming. De tijd nemen om je te oriënteren op alle geboden mogelijkheden loont de moeite.
  
  Het busstation in de hoofdstad Sofia (“Centralna Avtogara”) is bijzonder groot en biedt veel verbindingen; het is gelegen direct naast het Centraal Station van de spoorwegen.
  Zie: www.centralnaavtogara.bg/ (slechts in het Bulgaars/cyrillisch; maar je weg vinden in Bulgarije vereist sowieso een elementaire kennis van het cyrillisch alfabet)

  De praktijk wijst uit: trek voor elke interlokale busreis een dag uit en noem het een “reisdag”.

   

  Tip: geld wisselen

  De Lev werd ooit gekoppeld aan de vroegere Duitse mark en kent bij invoering van de Euro in 2002 een vaste waarde € 1= 1,95583 Lev die nooit is veranderd en zal veranderen.

  Briefje van 1 en 2 Lev worden soms nog als wisselgeld uitgegeven, (en je kunt er dus nog gewoon mee betalen), maar de Nationale bank is bezig deze versneld in te nemen, waardoor je deze haast nergens meer tegenkomt. Het goedkoopst is om meegenomen Euro's bij de bank of een wisselkantoor om te wisselen (en overgehouden Lev's terug te wisselen). De kosten hiervoor bedragen 1-2 Lev en is dus aanzienlijk goedkoper dan geld opnemen uit de muur.

  (Laatst bijgewerkt: februari 2019)

   

• Cyprus

  Reizen naar

  Cyprus is momenteel vrijwel uitsluitend bereikbaar per vliegtuig. De boot vanaf Piraeus naar Limassol ligt al jaren stil. Vanuit Turkije vaart er wel een boot naar Noord-Cyprus.

  Reizen in

  Cyprus is sinds 1974 verdeeld in een noordelijk, Turks deel en een zuidelijk, Grieks deel. Het zuidelijk deel is lid van de EU, en gebruikt de Euro. Reizen in het noordelijk deel levert weinig problemen op, EU-burgers krijgen aan de grens tussen noord en zuid (the Green Line) een visum, maar dit is eigenlijk een formaliteit.

  Sinds de jaren ’60 rijden er geen treinen meer op Cyprus, dus u zult zich per bus over het eiland moeten verplaatsen. Het per regio georganiseerde busvervoer is frequent, goed en goedkoop. Vrijwel elke plek op het eiland is per bus bereikbaar. Bij de plaatselijke VVV’s of bij de bushaltes is informatie te vinden.

  Doordat Cyprus ooit een Britse kolonie was, kunt u overal met Engels terecht.

  Tips

  -Paphos: havenstad aan de zuid-westkust, volgens deskundigen de warmste plek van het eiland. Bekend vanwege de ruines en archeologische bezienswaardigheden uit de Griekse en Romeinse tijd (soms midden in de stad). Ook kunt u een dagtochtje maken naar de rots van Aphrodite.

  - Nicosia: deze verdeelde stad is daardoor een attractie op zich. U kunt een kijkje nemen bij Green Line, die dwars door de stad loopt. Voor winkelen en andere bruisende activiteiten moet u in het Griekse deel zijn. Het Turkse deel heeft de historische attracties

  - Troodosgebergte: alhoewel het ook elders op Cyprus kan, is dit het gebied bij uitstek om te genieten van de natuur en te wandelen. Het is ook in ontwikkeling als skigebied (’s winters)

  Internet

  Busvervoer:

  www.osel.com.cy/home-en

  http://www.pafosbuses.com/

  en.limassolbuses.com/

  http://www.zinonasbuses.com/

  http://www.osea.com.cy/index.php

   

  (Datum update: 01-01-2016)

• Denemarken

  Reizen naar

  Vanuit Utrecht Centraal ben je in een uur of elf in Kopenhagen, met 3 of 4 keer overstappen. Vanuit Hamburg kun je naar Jutland reizen via hoofdverbinding Flensburg–Padborg of via de regionale verbinding Niebüll–Tønder. Naar Kopenhagen is er een directe treinverbinding waarbij de EC-trein de veerboot Puttgarden–Rødby op rijdt; er is ook een route over land en bruggen. De bussen van Eurolines rijden (‘s nachts) naar Kopenhagen en naar Jutland (Aalborg). ’s Nachts rijden er afhankelijk van de reisdatum een IC Bus en/of een nacht-IC van Hamburg naar Kopenhagen – beide met alleen stoelen.

  Reizen in

  Naast de nationale spoorwegmaatschappijen rijden er op regionale spoorlijnen ook andere vervoerders zoals Arriva. Die hebben eigen vervoerbewijzen en commerciële acties, maar het landelijk tariefsysteem is overal van toepassing. Zie voor reisinformatie www.rejseplanen.dk (Deens, Engels en Duits). Voor Kopenhagen: www.moviatrafik.dk (alleen Deens).

  In de steden kun je het best reizen op een dagkaart. Daarbuiten ‘enkeltjes’ en meerrittenkaarten als je met meer of vaker reist. Voor Kopenhagen is er de Copenhagen card die geldig is op al het OV in de wijde omgeving en tevens toegang geeft tot musea en andere attracties. Er zijn ook goedkopere 24-uur- en 72-uur kaarten zonder de toeristische extra’s. Tienrittenkaarten zijn te koop via de app “Mobilbilletter” van DOT.

   

  Waddeneiland Rømø

  Rømø is het meest zuidelijke Deense Waddeneiland. Rømø is een typisch Scandinavisch vakantie-eiland, d.w.z. veel tweede huisjes. Voor de rest is Rømø toeristisch weinig ontwikkeld. Met zijn zeer brede stranden/duingebieden is Rømø aantrekkelijk voor de wandelaar (en ruiter !) die niet van gebaande paden houdt (die zijn er nl. niet veel).

  Rømø is met een dam (met weg) verbonden met het ter plaatse dunbevolkte Deense vasteland wat (dus) niet overhoudt voor de bereikbaarheid per Deens OV. Rømø is echter goed per OV te bereiken via het Duitse Waddeneiland Sylt dat ten zuiden van Rømø ligt:

  •  met de trein via de "Hindenburgdamm" (dam met spoorlijn die Sylt met het vasteland van Duitsland verbindt) naar Westerland, de hoofdplaats van Sylt.
  • In Westerland vanaf het ZOB (Zentrale OmnibusBahnhof; ligt naast het DB-station) met de bus naar de noordelijke plaats List-auf-Sylt.
  • Vanaf List-auf-Sylt met de boot naar Havneby, de hoofdplaats van Rømø. Zie www.syltfaehre.de

  In Havneby zijn fietsen te huur. Zie www.romocykler.dk/?lang=nl

  Enkele beschouwingen over de treinreis, heen en weer:

  • Een interessant na-ijl-effect van de Duitse eenwording --en daarmee de verschuiving van het trein-zwaartepunt naar Berlijn--  is dat station Osnabrück (ten oosten van Hengelo) vanuit Nederland gezien sluipend een “Centraal Station Duitsland” is geworden vanwege de belangrijke kruising van een doorgaande oost-west-lijn en een idem noord-zuid-lijn. De verbinding Hengelo-Osnabrück is echter matig. Als je het treft, kun je dat stuk afleggen met de sneltrein naar Berlijn en anders ben je aangewezen op de boemel vanaf Hengelo naar uiteindelijk Bielefield. Het vertrekperron in Hengelo is weggemoffeld in een achterafhoekje dat bovendien beroerd staat aangegeven.
  • (Belangrijk:) Zwakke schakel in de treinreis is de stad Hamburg. De verbinding kan een transfer inhouden per stadsvervoer van de stations Hamburg-Altona naar Hamburg-Harburg. Hamburg is een grote stad en beide stations liggen ver uit elkaar. Het Hamburgse stadsvervoer is een ondoorgrondelijke vermicelli van metrolijnen (U-Bahn), Stadt-Bahn-lijnen en buslijnen, zonder een –op het eerste gezicht-- herkenbare systematiek. De informatieverschaffing op de metro- en StadtBahn-stations is minimalistisch en lijkt slechts afgestemd op de lokale bevolking die zich in deze lijnenwirwar inmiddels pragmatisch een weg heeft weten te vinden.
    Als je als internationaal reiziger te maken krijgt met zo’n transfer, doe je er zeer goed aan je van te voren – bijv. via internet —grondig te oriënteren op welke lijn je moet hebben en welke kant uit. Op de stations zelf wordt je daar geen wijs uit in de beperkte overstaptijd die je ter beschikking staat.
  • “Waddeneiland” klinkt dichtbij, maar wees bedacht op een lange reistijd. Een enkele reis naar/van Rømø kost een volledige dag. Buiten het hoogseizoen gaat de laatste boot vanuit List-auf-Sylt om 18.25.  Dat vereist vanuit Nederland een strakke planning. Gebruik daarvoor de Duitse reisplanner waarin je ook Nederlandse plaatsen kunt invoeren.
    Als je de mogelijkheid hebt, is in alle seizoenen een overnachting aan te bevelen in Sleeswijk-Holstein in één van de vele plaatsen die de stoptrein (Regionalzug) van Hamburg naar Sylt aandoet  (zie daarvoor eveneens de Duitse reisplanner; mooie streek ook). De volgende dag kun je dan ontspannen doorreizen naar Rømø.

  (Update tekst Denemarken: februari 2019, update tekst waddeneiland Rømø: februari 2020)

• Duitsland

  Duitsland heeft de toerist veel te bieden, waaronder interessante steden vol historie zoals Aken, München en Berlijn. Verder zijn er mooie wandelgebieden, zowel dicht bij de Nederlandse grens als verder weg, in het zuiden en het oosten. 

  De meeste toeristische gebieden, zoals Eifel, Zwarte Woud en Beierse Woud, zijn goed met trein en bus te bereiken. De grote steden zijn d.m.v. de snelle ICE’s en Intercity’s met elkaar verbonden. Nieuw zijn de dubbeldeks-intercity’s die op meer en meer verbindingen ingezet worden.

  Op 9 december is de nieuwe dienstregeling ingegaan.

  Er zijn dit jaar onderstaande rechtstreekse verbindingen vanuit Nederland:

  • IC Amsterdam – Berlijn, elke twee uur
  • ICE Amsterdam – Frankfurt, 5 tot 6 keer per dag
  • ICE Amsterdam – Basel, eenmaal per dag
  • Sneltrein Heerlen – Aken (1x per uur)
  • Sneltrein Venlo – Düsseldorf – Hamm (1x per uur)
  • Stoptrein Arnhem – Emmerich – Düsseldorf (1x per uur)
  • Stoptrein Enschede – Münster (1x per uur)
  • Stoptrein Enschede – Dortmund (1x per uur)
  • Stoptrein Hengelo – Bielefeld (1x per uur)
  • Stoptrein Groningen – Weener (1x per uur), met aansluitende bus naar Leer.
  • Snelbus Groningen – Leer (1x per 2 uur).

  De Oostenrijkse spoorwegen ÖBB verzorgen dagelijks de overgebleven nachttreinen: Hamburg/Düsseldorf – Wenen/Innsbruck (hierbij kan de auto of motor (Hamburg-Wenen en Düsseldorf-Innsbruck) ook mee worden vervoerd). ÖBB accepteert geen DB-kaartjes meer, alleen globale prijzen gelden dan nog. BahnCard-korting is nog wel mogelijk. Toeslagen voor Interrail blijven voor deze treinen gewoon geldig. Plan voldoende tijd in als je een overstap maakt, bijv. in Düsseldorf, of Wenen. Doordat je geen doorgaand kaartje meer hebt, kun je bij het missen van de aansluiting officieel geen aanspraak maken op het nemen van een andere trein of vervangend vervoer, al word je doorgaans uit coulantie wel toegelaten op een andere verbinding.

  Voor de stedenliefhebber zijn naast de bekende steden zoals Berlijn ook kleinere steden zoals Tübingen of Sindelfingen in Zuid-Duitsland of Erfurt, Cottbus en Görlitz in Oost-Duitsland de moeite waard.

  Aantrekkelijke natuurgebieden voor de wandelliefhebber:

  • Zwarte Woud
  • Beierse Woud
  • Allgäu
  • Harz
  • Thüringer Woud (te bereiken vanaf Gotha of Arnstadt)

  Mooie, schilderachtige trajecten zijn o.m.:

  • Bonn - Mainz (langs de Rijn),
  • Stuttgart – Ulm - Augsburg, 
  • Offenburg - Triberg - Konstanz,
  • Nürnberg - Hof - Dresden.

  De gewone treintickets (Flexpreis) zijn tamelijk prijzig maar er zijn allerlei kortingsregelingen. De belangrijkste zijn de Supersparpreis en Sparpreis Europa, ook als de eindbestemming in een ander land ligt, bijv. Zwitserland of Oostenrijk: dat scheelt vaak meer dan de helft van de prijs, al moet je wel vastleggen welke trein(en) je neemt. DB heeft de Sparpreisformule aangepast: zo heet de goedkoopste beschikbare Sparpreis vaak Supersparpreis, met wat meer beperkingen. NS hanteert dezelfde prijzen als DB maar heeft vooralsnog de voorwaarden niet aangepast en verkoopt dus alle gereduceerde tickets als Sparpreis.

  Als je meerdere malen per jaar naar Duitsland reist, kan de Bahncard 25 voordelig zijn, die korting geeft op veel treinen en tickets (zie bijgevoegd kopje). Verder is er voor heel Duitsland het Schönes-Wochenende-Ticket en Quer-Durchs-Land-Ticket, in het weekend, resp. door-de-week vrij reizen met alle regionale treinen.
  
  BahnCard
  Van de BahnCard bestaan 3 smaken: de BahnCard 25, die 25% korting geeft (zowel op de Flexpreis-tickets als de binnenlandse (Super)Sparpreis-tickets), de BahnCard 50, die 50% op de Flexpreis geeft (en 25% korting op de (Super)Sparpreis) en de BahnCard 100, die synoniem staat aan een jaarabonnement voor het hele net. Gaat de reis van of naar een van de grotere Duitse steden, krijgt de BahnCard-houder de reis van station tot aan de eindbestemming met het lokale OV er gratis bij, onder de naam “City-Ticket”. De BahnCard 100 geeft in de meeste Duitse steden en agglomeraties recht op gratis reizen met het aanvullende vervoer (in Duitsland aangeduid met de afkorting ÖPNV). Voor reizen in de eerste klas geldt de BahnCard 1. Klasse. Deze kost gemiddeld het dubbele van een BahnCard 2e klas. Een BahnCard 2e klas geeft geen enkele korting in de 1e klas. Senioren en jongeren en samenwonende partners (van wie de ander al een BahnCard heeft) kunnen een ca. 25% goedkopere BahnCard kopen.
  
  BahnCard-acties
  Er zijn vaak tijdelijke acties, waarbij er tijdelijke BahnCards te koop zijn, die soms extra prestaties hebben, (zoals korting voor medereizigers). Daarnaast wijst Deutsche Bahn soms steden aan, waar een reguliere BahnCard voor half geld te koop is.
  
  RailPlus
  Anders dan bij NS geeft Deutsche Bahn de Railplus-optie gratis bij de BahnCard. Deze geeft bij een internationale reis 15% korting op de volle prijs. Uiteraard hebben de kortingsregels in het land van het gekochte abonnement voorrang bij het bepalen van de ritprijs op het binnenlandse deel van de reis (dus Railplus bij een Dal Vrij is 100% korting tot de grens en 15% korting in het buitenland, of 15% korting in Nederland, als de reis buiten de oude Voordeeluren plaatsvindt (bij een internationale reis in de ochtendspits dus 15% korting). Let daarbij op als je kaartje bij een buitenlandse spoorwegmaatschappij koopt. M.u.v. bij NMBS en NS International houdt het verkoopsysteem daar geen rekening mee en is de reiziger er zelf verantwoordelijk voor of de tijdsgebonden korting op het moment van de reis ook in het betreffende land geldig is.
  
  Minder korting op (Super)Sparpreise
  De BahnCard-korting op internationale (Super)Sparpreise wordt enkel nog op het Duitse deel toegekend, op het buitenlandse deel niet meer. Hierdoor kan de korting op de totale ritprijs lager dan 25% uitvallen. Vaak bedraagt de korting op de ritprijs rond 10-15%, maar er zijn ook situaties waar de totale-korting minder dan een euro bedraagt en dan kan het dus lonen de reis in twee delen op te splitsen of de grensoversteek met een Flexpreis-kaartje te maken. Hierdoor kan de BahnCard voor een groep reizigers niet meer lonend zijn. Reken daarom uit of opsplitsen van treintickets voordeel oplevert en of de BahnCard überhaupt nog wel lonend is.
  
  Een reisonderbreking voordeliger?
  De (Super)Sparpreise zijn meer op het gebruik afgestemd en kunnen onderling erg verschillen. Vooral overstapvrije verbindingen zijn vaak duurder. Een korte reisonderbreking kan de prijs soms tot enkele tientjes per persoon omlaag brengen. Wat let je in zo’n geval om met je eersteklasticket een stop in Keulen, Frankfurt of München in te plannen, in de DB-Lounge even bij te komen en lekker te genieten van de gratis dranken met versnaperingen, zoals een soepje met een glas witbier of een wijntje? Let op, in Hamburg is de Lounge eerste klas vanwege de kleine ruimte tijdelijk beperkt toegankelijk.
  
  Treinbinding
  De treinbinding van de (Super)Sparpreis geldt in principe alleen in Duitsland. Een recente uitzondering daarop is Zwitserland. Daar geldt bij de Duitse (Super)Sparpreis nu ook treinbinding in de langeafstandstreinen (IR, IC, EC, ICE enz.) die op het ticket staan.

  Sparpreis of Supersparpreis?
  De internationale variant kent tussen Sparpreis en Supersparpreis prijsverschillen van 5-10 en 20 Euro. De laatste is vanzelfsprekend het voordeligste, maar goedkoop kan veranderen in duurkoop. Zo geeft de 1e klas Supersparpreis geen toegang tot de handige DB-Lounge, Sparpreis en Flexpreis wel, Verder biedteen SuperSparpreis geen enkele mogelijkheid tot annuleren of omboeken; een annuleringsverzekering kan hier uitkomst bieden. Bij de Sparpreis wordt er bij annulering uiterlijk 1 dag voor vertrek 10 Euro ingehouden. Het terug te betalen bedrag wordt uitgekeerd in de vorm van een tegoedbon, die 2 jaar lang voor een volgende aankoop gebruikt kan worden. Het hele bedrag hoeft daarbij niet ineens verbruikt te worden.

  Schönes Wochenende Ticket verdwijnt
  Na 24 jaar komt er helaas een einde aan. Alternatief: Quer-durchs-Land-Ticket. Deze geldt echter niet voor het aanvullende OV binnen de verkehrsverbunde. Met de bus van Emmerich/Kleve naar Nijmegen reizen is er dus niet meer bij. DB bestudeert nog hoe bepaalde hiaten op te vullen. SWT is nog te koop t/m 9 juni. Kaartjes (geldig voor een dag t/m 9 december) kunnen in de voorverkoop gekocht worden, echter - conform de voorwaarden - zonder recht op wijziging of teruggave.

  Verbundtarif
  Soms kunnen de tarieven binnen Duitsland per gebied nogal verschillen. Dat komt omdat in sommige deelstaten een apart tarief geldt, waarbij het niks uitmaakt of je met Deutsche Bahn of met een andere vervoerder reist. Binnen een Verkehrsverbund geldt ook dat het Verbundtarief voorrang krijgt boven het DB-tarief, behalve als je de grens van het Verbund overschrijdt en beide Verbunde geen onderlinge afspraken hebben gemaakt. Reis je per stoptrein van bv. Mönchengladbach naar Aken, of Düsseldorf naar Keulen, dan wordt niet het DB-tarief gerekend maar het overgangstarief van VRR en AVV, resp. VRR en VRS.

  Websites
  www.bahn.de
  www.treinreiswinkel.nl
  www.fahrplan.bahnen-und-busse.de
  www.niedersachsenticket.de

  Extra informatie: Geänderte Wagenreihung

  De samenstelling van Duitse langeafstandstreinen wordt ver van tevoren door DB vastgesteld. Er is dan bekend hoe lang de trein is en waar in de trein zich de genummerde rijtuigen bevinden. Op de perrons wordt op speciale borden (bij DB: Wagenstandanzeiger) aangegeven bij welk letterbord de rijtuigen stoppen. Handig voor wie een gereserveerde zitplaats heeft of wil weten waar in een lange trein zich de eerste klas bevindt.

  De praktijk echter is vaak de dwarsligger van de theorie. Treinen zijn soms anders samengesteld dan gepland. Let daarom even op als u op het perron bent. Op de digitale treinaanwijzers loopt, als er bijzonderheden te melden zijn, bovenaan een mededelingenregel. Daarin staan eventuele vertragingen, maar ook mededelingen, bv. als de trein in een andere samenstelling rijdt. Geänderte Wagenreihung noemt de DB dat. Meestal wordt het ook een paar minuten voordat de trein aankomt omgeroepen en vaak staat het ook al op het grote digitale vertrektijdenbord in de stationshal.

  Tip: kijk thuis hoe de trein samengesteld zou moeten zijn op www.fernbahn.de. Dan kan ook bij het reserveren van een plaats uitgezocht worden of je vooruit, of achteruit rijdt of een plaats aan een tafeltje, of bij het raam kunt bemachtigen. In geval van niet het in de gewenste rijrichting kunnen rijden kan je een andere reiziger vragen, of hij/zij met je van plek wil wisselen.

  (Update: februari 2019)

• Finland

  Reizen naar

  Finland is per trein alleen bereikbaar via een zeer lange omweg via Minsk en Sint-Petersburg. Wel is Finland goed bereikbaar vanuit Zweden (o.a. Stockholm), met meerdere bootverbindingen over de Baltische zee. Een goed alternatief zijn de Finnlines veerdiensten die van het Duitse Travemünde naar Helsinki varen (vaartijd van ongeveer 29 uur 30). Travemünde is vanuit Nederland op één dag met de trein te bereiken.

  Reizen in

  De Finse spoorwegen (VR) hebben vijf treintypes :

  • Pendolino: kantelbaktreinen tot 220 m/u met verplichte reservering
  • Intercity: snelle treinen, zijn te reserveren
  • Yöjunat: : nachttreinen, reservering verplicht
    • Pikajunat (P): Interregionale treinen
    • Taajamajuna (H): : lokale en regionale treinen. Rond Helsinki is er een voorstadsnet dat qua tarieven geïntegreerd is met het stadsvervoer
    • Bus: Sommige aanvullende lange afstandsverbindingen worden uitgebaat door de Finse spoorwegen

  Tickets en reserveringen kunnen bij ticketautomaten of loketten in de stations gekocht worden. Daarnaast zijn er vier internationale dagtreinen (Allegro)  tussen Helsinki en het Russische Sint-Petersburg (let op: u moet van tevoren een visum regelen voor Rusland) en een nachttrein (Tolstoi) naar Moskou. In het hoge noorden van het land zijn er veel lange afstand busverbindingen van diverse maatschappijen die het mogelijk maken bijvoorbeeld de Noordkaap te bereiken.

  Tips

  Helsinki is een grote, mooie stad die een bezoek zeker waard is. Er zijn dagkaarten en meerdaagse kaarten voor de stad en omgeving, geldig op alle vervoermiddelen. Vanuit Helsinki is het mogelijk om met de snelle veerdiensten een dagtrip naar het sfeervolle Tallinn te maken, de hoofdstad van Estland. Hier geldt de euro als betaalmiddel en de prijzen zijn er lager dan in Finland.

  De veerboten van/naar Duitsland zijn voorzien van alle faciliteiten, zoals sauna, bioscopen, enzovoort, zodat de reis naar Finland als een minicruise beschouwd kan worden.

  Internet

  Finse spoorwegen: www.vr.fi/en

  Reservering voor de lange afstandsbussen: matkahuolto.fi/en

  Finnlines veerdiensten: www.finnlines.com/ferry-trips/

  Openbaar vervoer in Helsinki: www.hsl.fi/en

  (Datum update: 20-1-2016)

• Frankrijk

  Reizen naar

  Rechtstreeks per Thalys naar Parijs of met de IC Brussel naar Brussel-Zuid en daar overstappen op de Thalys. Dat laatste is alleen zinvol als de rechtstreekse Thalys vol is of er alleen dure zitplaatsen zijn te reserveren. De combinatie IC/Thalys is normaal gezien veel duurder. Voor reizigers uit het zuiden van Nederland kan het handiger zijn om via Maastricht en Luik (Liège-Guillemins) te reizen. Er zijn vanaf 31 maart ook enkele rechtstreekse Thalys-treinen van Amsterdam naar Disneyland. Voor reizen naar Zuid Frankrijk kan op deze nieuwe Disneyland-Thalys worden gestapt. Op het station voor de ingang van Disneyland, Marne-La-Vallée-Chessy, stoppen namelijk ook doorgaande TGV’s die vanuit bijvoorbeeld Lille en Straatsburg naar Bordeaux, Lyon, Avignon en Marseille rijden. Hierdoor bespaar je jezelf een metro/taxirit door Parijs. En in vergelijking met de drukte op stations Gare du Nord en Gare de Lyon in het centrum van Parijs is het station Marne-La-Vallée-Chessy met 2 TGV-perrons een stuk rustiger. Ook vanaf Brussel vertrekken TGV's naar het zuiden van Frankrijk en naar Straatsburg, waardoor je de overstap in Parijs van station naar station kunt vermijden. Het kan soms goedkoper, via Antwerpen naar Lille, en van daar naar Parijs of verder. De Zon-Thalys doet Amsterdam–Marseille in ca. 7 uur (zaterdags van eind juni tot begin september). Voor Thalys en TGV geldt: hoe vroeger u boekt, hoe lager de prijzen. Thalys kent 3 klassen: Economy, Comfort en Premium. Goedkoopste alternatief voor Thalys is de Izy tussen Brussel en Parijs, of anders - voor wie echt de tijd heeft - Ouibus en Flixbus.

  Lille (Rijsel): Lille is een reisalternatief voor de meeste bestemmingen in Frankrijk. Vanuit Lille vertrekken veel TGV's in alle richtingen, veel meer dan vanuit Brussel. ‘s Avonds aankomen in Lille, daar overnachten in een van de vele hotels om daarna in de ochtend door te reizen is een goede reismogelijkheid. Lille heeft een gezellig centrum. De twee stations, Lille Europe en Lille Flandres, zijn op loopafstand van elkaar (10 minuten met bagage).

  Via Duitsland: Een alternatief is om te reizen via Duitsland. Er is namelijk een dagelijkse, rechtstreekse TGV-verbinding tussen Frankfurt Hbf en Marseille via Mannheim, Karlsruhe, Straatsburg, Lyon Part Dieu, Avignon TGV en Aix-en-Provence TGV, die grotendeels op hogesnelheidslijnen rijdt, zowel in Duitsland als in Frankrijk. Frankfurt is vanuit Nederland gemakkelijk bereikbaar met rechtstreekse ICE.

  Reizen in

  De belangrijkste treinsoorten in Frankrijk zijn TGV, Intercités en TER. TGV’s en Intercités rijden over lange afstanden; TER's zijn regionale treinen die veelal rijden in opdracht van een regionale overheid. De TGV's van Parijs naar Lyon en Lille rijden in een uur- of halfuurdienst; de meeste andere treinen rijden veel minder vaak. In het weekend hebben veel regionale lijnen een zeer beperkte dienstregeling. Zeker voor verbindingen in het binnenland en verbindingen die niet via Parijs lopen, is het verstandig de dienstregelingen te raadplegen.

  Voor veel langeafstandstreinen kunt u goedkopere kaartjes krijgen als u vroeg boekt (vanaf 3 of 4 maanden van tevoren) met het tarief Prem's, dat afhankelijk van de trein in verschillende prijsniveaus bestaat. Verder is er het tarief Loisir, met meer flexibiliteit voor het omboeken tegen een wat hogere prijs. Voor het vertrek is het omboeken van Loisir-tickets aan het loket of bij de automaten mogelijk. 
  In alle treinen bruikbaar zijn de Carte Jeune (€ 50 voor 1 jaar voor jongeren t/m 27 jaar), Carte Senior (€ 60) en Carte Enfant (€ 75), waarmee 25% of 30% korting op het vol tarief gegarandeerd is, maar meer korting (soms tot 50%) mogelijk is; 10% korting op Prem’s. Met een Carte weekend (€ 75 voor 1 jaar) krijgt u 25-50% korting op een retour van meer dan 200 km met een vrijdag-, zaterdag- of zondagnacht of een dagretour in een weekend. In sommige regio's zijn er interessante aanbiedingen, zoals regionale kortingskaarten of dagkaarten.

  Railplus-korting in Frankrijk is niet meer mogelijk. NS en NMBS geven op tickets naar Frankrijk ook geen Raiplus-korting op het traject buiten Frankrijk. De daardoor gemiste korting kunt u terugvragen via de klantenservice.

  Nieuwe reismogelijkheden:

  • Het samenvoegen van de voormalige régions tot grotere nouvelles régions betekent dat er meer en betere regionale spoorverbindingen zijn ontstaan. Wilde je twee jaar geleden bijvoorbeeld van Thionville naar Charleville, dan waren overstappen en vaak urenlang wachten onvermijdelijk. Nu kan dat ook rechtstreeks. Ook de verbindingen tussen de regio's en Parijs zijn verbeterd. Sommige intercités (zoals Maubeuge–Parijs en Boulonge–Amiens–Parijs) zijn vervangen door regionale TER-treinen met alleen 2e klas. Wat de tarieven betreft is er goed nieuws. Er zijn in vele regio’s vroegboekaanbiedingen verkrijgbaar en normale kaartjes zijn ook scherper geprijsd dan het landelijke tarif normal. Daarom zijn tickets via een regionale site het voordeligst. Zo kennen enkele regio's hun eigen kortingskaarten, die 25-50% korting geven en waarmee een medereiziger voor slechts 10 cent kan meereizen. Zie bit.ly/regiokorting.
  • Het kan weer via Aulnoye! NMBS en SNCF hebben de grensoverschrijdende treinverbindingen Mons–Aulnoye en Namen–Charleroi–Aulnoye na 10, respectievelijk 16,5 jaar weer hersteld. Dat levert voor wie in Oost-Picardië wil zijn forse reistijdwinst op, en wie last-minute naar Parijs wil kan dit voor een betaalbare prijs doen. In Aulnoye en Maubeuge is er goede aansluiting op de TER naar Parijs (en ook richting Lille en Hirson-Charleville en evt. Reims). De bedoeling is dat er in de toekomst iets vaker (en rechtstreeks naar Parijs) gereden gaat worden. Vergelijken tussen NMBS en TER Hauts-de-France kan lonend zijn. Boeking vanaf een Belgisch station is mogelijk via NMBS (www.b-europe.com), als je in de uitgebreide zoekopties “via Aulnoye” invoert. Met interessante jongerentarieven en weekendretours. TER Hauts-de-France is het voordeligst met vroeg boeken als je het ticket in Aulnoye knipt. bit.ly/aulnoye

  Tips

  • Een handig hulpmiddel is de landkaart France Transports, met een overzicht van alle spoorlijnen, een groot aantal regionale buslijnen en tram-/metrokaartjes van Franse steden; verkrijgbaar in de stationskiosks Relais H en via www.itineraires-et-territoires.com (€ 9,50).
  • De NMBS verkoopt vanuit België weekendretours naar Lille (Trampoline Weekend), met 40% korting.
  • Landschappelijk aantrekkelijke spoorlijnen zijn te vinden in de Alpen en de Pyreneeën, maar ook in het Centraal Massief: Clermont-Ferrand–Béziers en Clermont-Ferrand–Nîmes. Bijzonder mooi is de route van de smalspoortrein (Le Petit Train Jaune) tussen Latour-de-Carol en Villefranche-Vernet-les-Bains in de Pyreneeën. Ook aan te bevelen zijn treinritten op het eiland Corsica.
  • Een bijzondere mooie landschappelijke route is het metersporige bergtraject van St-Gervais-le-Fayet naar Martigny in Zwitserland. Hierbij zijn de gletsjers en de hoge toppen van de Mont-Blanc zichtbaar en wordt er gestopt in Chamonix.
  • Overstappen in Parijs betekent vaak een transfer van het ene station naar het andere. Dat kan met metro, RER of bus (in de Thalys kunt u alvast een kaartje kopen). Maar als u wat meer tijd hebt en niet te veel bagage meeneemt, is wandelen een goed en bijzonder alternatief.
  • De reisplanner van de Franse spoorwegen SNCF heeft de neiging nogal sturend op te treden: Vaak geeft hij alleen een rechtstreekse trein of de snelste route en niet de kortste reisroute, zelfs al is de TGV-route flink duurder. Bij twijfel is het beter om de reisvraag in twee delen op te splitsen, een via-station in te vullen of de reisplanner van de Duitse spoorwegen DB te raadplegen.
  • Omdat de tarieven sterk degressief zijn, is het het beste om een zo lang mogelijk traject in de boeking mee te nemen. Een onderbreking met overnachting is mogelijk, bij boeking via de SNCF, mits je 24 uur na vertrek van de eerste trein aankomt (niet voor reizen binnen een TER-regio). Een reisonderbreking moet wel aan het loket gemeld worden.

  Reistips Noord-Frankrijk

  Treinfolders willen dat je er met 300 km per uur doorheen rijdt, maar de noordelijke strook van Frankrijk combineert de Franse sfeer met een comfortabel dicht-bij-huis-gevoel. De fiets mee is eenvoudig als je zelf de grens over fietst. In Frankrijk mag de fiets gratis mee met bijna alle regionale treinen. Dus eerst met de trein in België naar het ‘laatste’ station. Maar ook zonder fiets is Noord-Frankrijk te bereiken: er zijn mooie busverbindingen over de grens en zelfs enkele in ere herstelde treinverbindingen. De grensbus is veel goedkoper dan de grenstrein. Enkele voorbeelden:

  • De Panne (B)–Dunkerque (F): elk uur een bus, aansluitend op de trein in De Panne; www.dkbus.com
  • Per trein via Kortrijk naar Komen/Comines (B); fietsend of lopend over de brug over de Leie (Lys) naar Comines (F); verder per bus naar Lille; www.transpole.fr. Er is ook een spitstrein Comines (F)–Lille; www.sncf.com.
  • Moeskroen/Mouscron (B)–Tourcoing of Roubaix (F): elk uur een bus; www.infotec.be. Verder met de metro (VAL) naar Lille.
  • Quiévrain (B)–Valenciennes (F): fietsend in een halfuur; lopen naar de grens bij Blanc Misseron (halfuur) en verder per bus; www.transvilles.com.
  • Erquelinnes (B)–Jeumont (F): fietsend of lopend 2,5 km; met de bus op maandag t/m zaterdag; www.stibus.fr.
  • Dinant (B)–Givet (F): bus langs oude spoorlijn; www.infotec.be. Spoorlijn Givet–Charleville-Mezières met spectaculaire uitzichten over de Maas.
  • Van Lille naar verschillende bestemmingen in de regio bestaat de TERGV. Deze regionale TGV is toegankelijk met een normaal ticket en een toeslag. Er is geen plaatsreservering. Zo rijdt er een aantal keren per dag een TERGV tussen Lille Europe en Boulogne-sur-Mer over de hogesnelheidslijn naar de Kanaaltunnel – en zelfs een keer naar Rang-du-Fler/Berck-plage. Hiervoor geldt dus het gewone tarief, al dan niet met korting, aangevuld met een toeslag (€ 3, de hele dag geldig). Dit maakt een combinatie mogelijk van een (relatief goedkope) rit met 300 km/u (Calais-Fréthun wordt in een half uur bereikt) met een bezoek aan de grootste Franse vissershaven Boulogne-sur-Mer.

  Internet

  Thalys: www.thalys.com; Franse nationale spoorwegmaatschappij: www.sncf.com; dienstregelingen, prijzen, kaartjes en reserveringen: nl.oui.sncf; regionale treinverbindingen en tarieven: www.ter.sncf.com; Le Petit Train Jaune: www.ter.sncf.com/occitanie/loisirs/patrimoine-culture/train-jaune; openbaar vervoer in Parijs: www.ratp.fr; landkaart France Transports en Atlas des Transports zijn te bestellen via www.itineraires-et-territoires.com.

  (Update: mei 2019)

• Griekenland

  De tijd van de Hellasexpres en de Athene-Oriëntexpres is voorbij. Dat waren rechtstreekse treinen vanuit Duitsland en Frankrijk naar Griekenland. Tegenwoordig gaan de meeste toeristen met het vliegtuig of met de auto. De burgeroorlog in het voormalig Joegoslavië en de vluchtelingen in 2015 en 2016 hebben geleid tot het opheffen van de doorgaande nachttreinen naar Griekenland. Maar er komt steeds meer kritiek op de milieuschade van het vliegverkeer en hopelijk komen de doorgaande nachttreinen gewoon weer terug.

  Een goed alternatief voor het vliegen is met de trein reizen via Italië. Met overstappen in Bazel en in Milaan zijn Venetië, Ancona, Brindisi en Otranto in ongeveer 24 uur bereikbaar. Vanuit die Italiaanse havensteden gaan regelmatig veerboten naar Griekenland. In Griekenland aankomen met de boot is altijd een genot. Een vliegtuig geeft stress en een boot geeft een vakantiegevoel. En wat is ertegen om de reis te onderbreken in Zwitserland of Italië? 

  Binnen Griekenland wordt veel gevaren en het varen over de Egeïsche Zee is heel mooi. Onderweg is het genieten van de eilanden en eilandjes die uit de blauwe zee opdoemen en met een beetje geluk dartelen de dolfijnen rond het schip. Omdat er veel concurrentie is tussen de scheepsmaatschappijen loont het de moeite om in de haven te kijken naar de beste vertrektijd en de beste prijs. De informatie bij de scheepsagenten in de havens is betrouwbaarder dan op het internet. De snelle draagvleugelboten zijn het duurst. Een praktisch probleem is dat boten wel eens uitvallen vanwege de beruchte Meltemia, de Griekse variant van de Mistral, een harde Noordenwind of vanwege technische storingen. Je moet daarom in Griekenland je bootreis niet te krap plannen.

  Op het vasteland gaan maar weinig treinen vanwege de desolate staat van de Griekse spoorwegen en de bezuinigingen die door de EU zijn opgelegd. Het goede nieuws is dat de Italiaanse spoorwegen het Griekse spoorbedrijf hebben opgekocht. Hopelijk leidt dat op termijn tot verbeteringen. Grieken gebruiken nu vooral de bus. Er is een goed netwerk van langeafstandsbussen en van bussen tussen steden en omliggende dorpen. De afkorting om te onthouden is KTEL. KTEL is een regionale coöperatie die de busdiensten organiseert. Op de websites van de KTEL zijn de vertrektijden te vinden en de websites zijn voorzien van een Engelse vertaling.  Bovendien zijn Grieken graag bereid om de weg naar het busstation wijzen, waar een behulpzame lokettist je verder helpt. En dan zijn er natuurlijk veel taxi’s, die vergeleken met Nederland goedkoop zijn.

  (Update: januari 2018)

  Internet

  De spoorwegmaatschappij in Griekenland: http://www.trainose.gr/en/
  Internationale veerboot verbindingen: http://www.aneklines.nl, http://www.bluestarferries.com
  Voor alle Griekse veerboten: http://www.ferries.gr/
  Mobiel internet/apps voor de ktel busdiensten: http://www.ktel.org

   

• Groot-Brittannië

  Reizen naar

  Per boot: Hoek van Holland – Harwich (dag- en nachtboot). StenaLine verkoopt in combinatie met deze overtocht aanvullende treintickets naar alle stations van Greater Anglia (waaronder Londen, Cambridge, Peterborough en Norwich). Prijzen: voetpassagier € 46, + trein Engeland € 49, + trein Engeland en Nederland € 66. Op de nachtboot komt daar nog de prijs van een hut bij, maar daarmee bespaar je wel een (dure) overnachting in Londen. Voor meer noordelijke bestemmingen in Engeland of Schotland is de veerboot IJmuiden – Newcastle of Europoort – Hull een handige reismogelijkheid. Voor alle veerboten geldt: wie vroeg reserveert heeft meer kans op een goedkoper kaartje.

  Met de Eurostar naar Londen kan ook, vanaf Amsterdam, Rotterdam en Brussel. Reserveren is verplicht, vroeg boeken is aanbevolen voor een goedkoper kaartje (zie ook GoEuro, HappyRail of Trainline). Er zijn gecombineerde Eurostar-tickets beschikbaar vanaf “Elk Station in Nederland” vanaf € 59 enkele reis. Er zijn ook aanbiedingen voor de combinatie Thalys en Eurostar.

  Voor de Eurostar moet rekening worden gehouden met de officiële inchecktijd in Brussel-Zuid van 30 minuten. In de praktijk kan wel iets later ingecheckt worden, maar er is dan geen garantie dat je de Eurostar kan halen. Bij grote vertraging van aansluitende treinen worden de reizigers vlot omgeboekt naar de volgende Eurostar-trein. Let op: er is een strenge veiligheidscontrole, vooral in Londen (geen zakmessen meenemen, ook niet in de bagage, vloeistoffen mogen nog wel). Ook daar moet je minimaal een half uur vantevoren aanwezig zijn!

  Reizen in
  
  Er zijn veel verschillende spoorwegmaatschappijen in Groot-Brittannië en de ene trein kan nogal verschillen van de andere. Wilt u goedkoop reizen over langere afstanden, dan is het essentieel dat u op tijd boekt en buiten de spits reist: de voorwaarden verschillen van maatschappij tot maatschappij, maar in de regel is één of twee weken vooraf boeken het minimum. Er is een klein aantal agentschappen die én boekingen per e-mail én betaling per creditcard aanvaarden én de kaartjes per koerier verzenden. Een hiervan is: www.ffestiniogtravel.com. De app Trainline is een zeer gebruiksvriendelijk alternatief, waarmee je vrij eenvoudig (goedkope) treinkaartjes kunt bestellen (ook als je al in het land bent). Die komen dan op je telefoon te staan en daarmee kun je dan de poortjes op de stations openen, ook als je met meerdere personen reist. Een andere mogelijkheid is kaartjes en reserveringen via de Treinreiswinkel te regelen.

  Interrail of Britrailpass (verkrijgbaar bij VisitBritain of de Treinreiswinkel) zijn in Groot-Brittannië bij een paar lange treinreizen al terugverdiend. Reserveringen zijn zelden verplicht, maar op populaire routes wel aan te bevelen (gratis mits op een Brits station gemaakt). Er zijn ook passen verkrijgbaar voor Londen en verre omgeving, heel Engeland of Schotland.

  Vanuit Londen rijden nachttreinen naar bestemmingen in Schotland en Devon/Cornwall (zo-vr). Tussen veel grotere plaatsen rijden ook snelbussen (o.a. National Express). Overstappen in Londen kan betekenen dat u van het ene station naar het andere moet reizen; dat kan per metro en per taxi en ook te voet.

  Reist u in een beperkt deel van het land, dan kan een Rover- of Ranger-ticket handig zijn. Daarmee mag onbeperkt gedurende een dag (Ranger) of meerdere dagen (Rover) worden gereisd in het betreffende gebied, op maandag t/m vrijdag doorgaans vanaf 9.00 uur. Ze zijn er in allerlei soorten en maten, soms geldig voor een groot deel van het land (Schotland, Wales), soms slechts voor één spoorlijn. Er zijn ook dag- en meerdagenkaarten voor de bus of voor de combinatie trein-bus. Verder zijn er verschillende Railcards te koop voor £ 30 (€ 34), waarmee u 33% korting krijgt op veel treinkaartjes. Interessant zijn vooral de Family & Friends, Two Together, Senior en 16-25 Railcard.

  Tips

  • Twee lijnennetkaarten geven een goede indruk van de reismogelijkheden in Schotland: Schotland per trein en Schotland per snelbus. Vrijwel alle Schotse spoorlijnen gaan door schitterend landschap. De snelbussen 94 t/m 916 uit Glasgow naar Fort William en verder naar o.a. Skye rijden vele kilometers langs Loch Lomond; die naar Oban (snelbus 976) doet dat deels. Tussen Ardlui – Crianlarich – Tyndrum liggen spoorlijn en weg min of meer parallel aan elkaar en voeren door een zeer verlaten, magnifiek landschap. Ten zuiden van Fort William rijden de 914 t/m 916 langs het altijd weer imponerende Loch Linhe. Snelbus 918 Oban – Fort William – Inverness (niet op zondag) rijdt een nog groter stuk evenwijdig aan dit loch. Snelbus 919 uit Fort William naar Inverness rijdt o.a. langs het roemruchte Loch Ness. Voor de details van de dienstregeling van de snelbus die in oktober 2018 inging gaat u naar www.citylink.co.uk/timetables.php.
  • In Wales zijn fraai Crewe–Cardiff en de meeste lijnen ten westen daarvan; ook Devon en Cornwall hebben veel te bieden. Verder: (Leeds–)Settle–Carlisle. Minder voor de hand liggend: de verbindingen tussen de industriesteden Manchester en Leeds gaan hier en daar door prachtige gebieden.
  • Groot-Brittannië heeft veel museumspoorlijnen die vaak met stoomtreinen worden geëxploiteerd. Er zijn in Noord-Wales vele museumsmalspoorlijnen die op elkaar aansluiten waardoor boeiende rondritten mogelijk zijn.
  • Sinds 2002 is het in het gehele Verenigd Koninkrijk mogelijk om in een groot aantal steden tegen gereduceerd tarief een bus dagkaart voor de bus te kopen dat aansluit op de trein. Waren het eerst 35 steden, de teller staat nu op 290. Opvallende uitzondering is Londen. Een dagkaart kost vanaf £ 2,50 – de prijs is afhankelijk van de gekozen stad. Voor meer informatie: www.plusbus.info.

  Internet

  • Eurostar: www.eurostar.com; informatie over alle Britse spoorwegmaatschappijen en dienstregelingen: www.rail.co.uk en www.nationalrail.co.uk (ook tarieven), met links naar de sites van de diverse maatschappijen (daar weer informatie over eigen tarieven). Stadsvervoer Londen: www.tfl.gov.uk; Binnenlandse treintickets boeken: www.thetrainline.com (of download de app!), www.raileasy.co.uk, www.mytrainticket.co.uk of via vele van de spoorwegmaatschappijen, waarbij www.virgintrainseastcoast.com een goede keus is. Meer info over de Railcards: www.railcard.co.uk; VisitBritain: www.visitbritain.com; langeafstandsbussen: www.nationalexpress.com, uk.megabus.com, OV-dienstregelingen: traveline.info. www.citylink.co.uk: bussen in Schotland. Zie ook www.plusbus.info

  (Update: februari 2019)

• Hongarije

  Reizen naar

  Met de trein

  De hoofdroute loopt via Wien, per dag-ICE (overstappen in Frankfurt en Wien) of met de comfortable OeBB NJ=Nightjet vanaf Dusseldorf. Er zijn zelfs plannen deze tot Amsterdam te verlengen. Met een zeer vroege start in NL is Budapest (verder Bp, net zoals in HU steeds wordt gebruikt) dezelfde dag te bereiken-laat in de avond, sparpreise op bahn.de vanaf 70 euro. Soms is het wat voordeliger met de ICE-nachttrein vanaf de Ruhr (Dortmund-Duisburg-Köln) via München te reizen en daar over te stappen (OeBB RJ=Railjet), deze trein heeft enkel zitjes!

  Vanaf dec.'18 is er weer een nachttrein Berlin-Bp, maar via Polen-Slowakije.

  Kiest U voor een route met wat tussenstops, dan kunt U ook denken aan die via Tsjechië (zie aldaar), vanaf Berlin-Praha rijden er elke 2 uur EC-treinen via Praha-Bratislava naar Bp. Tot Bratislava kunt U eventueel ook dan met Regiojet reizen. Dit kan, mits sluw geboekt, voor minder als 50 €/enkel vanaf Duitse grensplaatsen.

  Met de bus

  Zowel EUROLines (door de Hongaarse Volanbusz) als FLIX bieden diensten, vrij sterk seizoens-afhankelijk, Eurols is tegenwoordig nogal beperkt, mede omdat Volan van plan lijkt om naar FLIX over te schakelen. De rit duurt aanzienlijk langer als met de trein en erg veel te zien valt er niet vanaf enkel Autobahn.

  Reizen in

  Met de trein

  De meeste diensten worden verzorgd door/namens het staatsbedrijf MÁV, in het westen enkele lijnen door de GySEV. (rijdt ook tot in Oostenrijk-aldaar als ROEb)

  Er bestaat een vrij dicht net aan lijnen, alle grotere plaatsen hebben een prima IC-dienst op Budapest (toeslag en verplicht reserveren per genomen trein), dan zijn er Expressz/Gyors/Sebes (snel)treinen (ook een toeslag, maar een totale kilometersom voor alle gekozen sneltreinen, behalve voor internationale kaartjes en InterRail) en verder személy/zónázó/gyorsíttot/InterRegió (=personen) treinen, die overal stoppen.

  De IC rijden met een vaste 1 of 2 uurdienst, hebben AC en zijn redelijk comfortabel, vaak vol rond de weekends (VR van Bp, ZO naar Bp), de G/S treinen zijn meestal ex-DB Interregio materieel, het uitgebreide voorstadsnet rond Bp heeft hele nieuwe FLIRT treinstellen (met AC), de overige zijlijntjes doen het meestal met de Tsjechische railbusjes of soms Soviet dieselsets. Er is de laatste jaren beslist een vrij grote kwaliteitssprong ten gunste gemaakt.

  1e klas is enkel aanwezig in de IC and Gy treinen, het biedt wat ruimere stoelen en verder niet veel, maar de toeslag is ook slechts 25%. Kan dus voor volle weekendtreinen uitkomst bieden!

  's Zomers (en op een enkel lijntje ook 's winters) zijn er her en der nog allerlei smalspoortreintjes, nabij de steden of de natuur in, deze hebben een eigen aangepast tarief. Ze staan op kisvasut.hu - gebruik verder google translate. Dit zijn eigenloijk de enige lijnen die wat mer natuurschoon kunnen bieden, vanuit de MÁV-treinen is Hongarije vooral platte poesta.

  Kaartjes en tarieven

  Er is een landelijk vastgestelde Km tabel met vaste prijzen voor zowel trein als bus, er zijn alleen enkeltjes te koop (naast maandkaarten e.d.) De prijzen zijn niet extreem hoog, wel iets duurder per km. als bvb in Tsjechië of Slowakije. Online vooraf boeken (of dat ook met een NL smartfone kan, weet ik niet-anders zelf printen) levert in 2018 als stimulans 10% korting op, koop aan automaten (op zich aan te bevelen-kan in HU en EN) 5%, op sommige weinig bediende zijlijntjes geldt 25% vermindering, een enkele met @gemerkte trein biedt zelfs 20% korting bij online aankoop, verder zijn er eigenlijk geen kortingen (meer) voor de incidentele toerist. Rondom het Balatonmeer was 's zomers een dagkaart te koop, die een complete rondreis rond dit meer toelaat, maar afwachten of die deze zomer weerkomt. Veelal zijn er ook reducties op retours naar de Balaton in de zomer maar hiervoor zijn allerlei extra kaarten nodig, die het geringe voordeel weer opslokken.

  Er bestaan weliswaar ook nog kortings-en netkaarten, maar die lonen enkel als U in feite in HU woont en heel vaak de trein neemt-minimum periode 6 maanden.

  De binnenland tarieven zijn een heel stuk lager als het officiele INTernationale SCIC/TCV-tarief, dus als u geen Spaarprijs kon bemachtigen, dan kan het voordeliger zijn VOORaf in een trein tot een geschikt opstappunt voor de verdere rit te reizen. Ri. Serbie en Roemenie en Slowakije zijn er echter zoveel aangepaste speciale tarieven (zonder noodzaak tot vooraf boeken en zonder quota), dat dit amper nog loont.

  Het INterrailticket is geldig op alle treinen (wel de verplichte Zitplaats REServeren in IC betalen-ca 1 eur), incl. in principe zelfs de voormalige HEV-Bp interlokale lijntjes, die recent naar de MAV zijn overgeheveld.

  Het Interrail 1-country kan lonen als U per dag een retour van tenminste ca  200km maakt. Inmiddels zijn er ook naar de meeste andere grote plaatsen in het omringend buitenland speciale lagere tarieven beschikbaar, bvb naar Beograd of Bratislava voor maar 15€/enkel. Let op; online geboekte INTern. kaartjes moet U alsnog in een gele automaat afdrukken met de verkregen code!

  Kaartjes komen inmiddels allemaal met barcode, die een zeer terdege controle mogelijk maakt. U krijgt ook wettelijk altijd een soort kwitantie erbij-verwissel die 2 niet!

  Burgers uit de EU vanaf 65 genieten gratis reizen op al het OV, enkel de toeslagen voor IC/Sneltrein moeten extra worden betaald. Let op! Dit is beslist ENKEL voor binnenlands verkeer, het mag niet worden benut als deel van een doorgaande INTernationale reis-dat wordt streng bestraft als ze u pakken!

  De MAV conducteurs worden daarom nogal eens als MAVia betiteld, vroeger was dat zeker wel waar. Houdt U dus steeds stipt aan de regels, vul netjes het reisverslag in bij Interrail, zorg voor de nodige Reserveringen etc.

  Reisplanner voor enkel treinen: mavcsoport.hu

  Met de bus

  Alle grotere plaatsen hebben een uitgebreid en frequent stadsbusnet, losse kaartjes zijn meestal nu bij de chauffeur te koop (wel iets duurder als vooraf), veelal zijn er ook dagkaarten-koop die bij het info-kantoor. Het OV van Bp is uitstekend, net als in Praha, en zeer gevarieerd: metro-tram-trolley-bus en ook nog een tandradlijn, bootdiensten, binnen de stad zijn de stoptreinen geintegreerd in het tarief, overal staan nu zeer slimme automaten voor de verkoop.

  Er is een zeer uitgebreid streekbusnet, voorheen door VOLAN gereden, nu georganiseerd door KK's, (Közlekedesi Központ=Vervoers Centrum) wat in de praktijk zeer weinig uitmaakt. U zult nog heel vaak de oude Volan-informatie aantreffen. Een bijzonderheid is, dat de dienstregeling vaak wat apart wordt aangeboden: kijk per bestemming welke vertrekken er zijn, waarbij altijd onduidelijk is via welke route wordt gereden of hoe lang die rit gaat duren.

  Er is nog maar een staats-planner: menetrendek.hu, enkel in het hongaars, die geeft steeds vooraf alle verbindingen op 1 dag of op de rest van de huidige dag. Werkwijze: klik eerst de pop-up weg, (die geeft uitleg in het hongaars) vul dan in; VAN (honnan) NAAR  (hova) en de juiste dag waarop-dan krijgt U alle verbindingen op die dag. U kunt wat selecteren door bvb vasut voor trein te nemen of autobusz voor bus als startpunt. Let op! Bus- en Treinstations zijn vaak niet naast elkaar-zeker niet in grotere steden. Raadpleeg google-maps voor info.

  Websites:

  algemeen: menetrendek.hu

  enkel treinen: mavcsoport.hu

  Vervoer in Budapest: bkk.hu

  Regiobus rondom Budapest: volanbusz.hu

  Toeristische info: hellohungary.com

   

  (Datum update: februari 2019)

• Ierland

  Reizen naar

  Om Ierland te bereiken met het OV moet je eerst naar Engeland reizen. Dat kan met diverse bootdiensten of met de Eurostar. (Zie het artikelen over Groot-Britannië) Ook is Ierland te bereiken met veerboten vanaf de Franse havens Cherbourg en Roscoff, maar dat vergt eerst een lange reis door België en Frankrijk. (www.irishferries.com)

  Vanuit Groot-Brittannië zijn er voordelige combinatietickets SailRail voor trein en boot te koop, naar ieder Iers of Noord-Iers station en met verschillende veerdiensten (www.seat61.com/ireland.htm). Een enkele reis Londen-Dublin is te koop vanaf £ 43,50, Londen-Belfast kost £ 56. Jongeren tot 16 jaar betalen de helft, kinderen tot 5 jaar reizen gratis.

  Reizen in

  In Ierland biedt het spoorwegnet voornamelijk verbindingen van en naar Dublin. Voor rondreizen door Ierland is het aan te bevelen om ook naar het nationale busnetwerk te kijken (www.cie.ie). Er zijn rondreispassen voor zowel bus als trein, met of zonder Noord-Ierland erbij. Een Interrail voor Ierland geldt ook in Noord-Ierland. In Dublin e.o. kun je voordelig reizen met de LeapVisitorCard, een heroplaadbare wegwerpchipkaart waarmee je 1, 3 of 7 dagen kunt reizen voor €10/€ 19,50/€ 40. (www.transportforireland.ie).

  In Noord-Ierland is het spoorwegnet voornamelijk op Belfast gericht. Bus en trein werken er goed samen (www.translink.co.uk) Er is een dagkaart voor al het OV in Noord-Ierland voor £ 17,50 - alleen te koop op de chipkaart iLink. Verder een Family-and-Friends ticket voor 1 of 2 volwassenen en maximaal 4 kinderen voor £ 22. Voor de trein zijn er dagretours met 33% korting bij vertrek na 9:30 en een dagkaart op zondag voor £ 9.

  Tips

  Fraaie treintrajecten gaan van Dublin naar Cork, Galway (stap onderweg eventueel uit voor een fraaie treinreis van Athenray naar Ennis), Roslare, Waterford of Belfast. In Noord-Ierland is de lijn Belfast-Londonderry aan te bevelen, die vlak langs de kust loopt.

  Voor een fraaie wandeling langs de kust ten zuiden van Dublin neem je in Dublin de DART naar Bray en wandel je via een kustpad naar Greystones. Het is een prachtige wandeling met kans op dolfijnen onderweg!  Vanaf Greystones kun je dan weer met de DART terug naar Dublin.

  Internet

  Treinen en bussen in Ierland: www.cie.ie; Treinen en bussen in Noord-Ierland: www.translink.co.uk; Informatie en tips over reizen van Engeland naar (Noord-)Ierland: www.seat61.com/Ireland.htm , boeken SailRail: www.virgintrains.co.uk of www.loco2.com; Veerdiensten: irishferries.com (ook voor veerdiensten van/naar Frankrijk).

  (Update: februari 2019) 

• Italië

  Reizen naar

  Met vertrek 's ochtends uit Nederland zijn de Italiaanse Alpen, Venetië of Milaan met dagtreinen bereikbaar met twee tot drie keer overstappen in Duitsland en/of Zwitserland. Vanuit Milaan zijn Bologna, Florence en Rome dan nog haalbaar, maar dan wordt het wel laat. Ook een TGV-verbinding via Frankrijk kan handig zijn.

  De nachttrein naar München, Bazel of Zürich kan een alternatief zijn; vervolgens 's ochtends verder naar Italië. Andere mogelijkheden: nachttreinen vanuit Parijs naar Nice (met overstap naar Ventimiglia), Milaan, Verona, Venetië of Luxemburg (naar Nice en daar overstappen). In de zomer is er een autoslaaptrein van Düsseldorf naar Verona.

  De routes door Duitsland en Zwitserland of Oostenrijk hebben het voordeel dat daar de (Super)Discount-tarieven van toepassing zijn. Vanuit Nederland zijn er naar Italië geen doorgaande Discount-tickets te koop, vanuit Duitsland is er wel de Sparpreis Europa, naar een beperkt aantal bestemmingen en sinds kort alleen nog via Oostenrijk, waaronder ook Rome. Voor langeafstandstreinen naar Italië geldt een reserveringsplicht.

  Reizen in

  Italië werkt gestaag aan zijn hogesnelheidsnetwerk. De hogesnelheidstrein heet Frecciarossa, Frecciargento of Frecciabianca. Daarnaast zijn er IC- en EC-treinen. Voor al deze langeafstandstreinen gelden er globale prijzen en verplichte reservering. Ook 's nachts zijn er IC-treinen (IC Notte, ICN). De treinen zijn duurder naarmate afstand en tijdwinst toenemen. De overige treinen heten meestal Regionale en zijn toeslagvrij. Met het aanbod Economy of Super Economy kunt u flink besparen op het normale tarief, als u minimaal een dag van tevoren een langeafstandstrein boekt; hoe langer van tevoren, hoe hoger de korting. Voor gezinnen met jonge kinderen kan de beperkt beschikbare Offerta Familia interessant zijn: kinderen onder de 15 jaar krijgen 50% korting en anderen 20%. Op zaterdag kun je met 2 voor de prijs van 1 reizen. In hogesnelheidstreinen zijn er nog meer (beperkt beschikbare) aanbiedingen zoals dag- en weekendretours.

  Nuovo Trasporto Viaggiatori (NTV), een particuliere spoorwegmaatschappij in concurrentie met de staatsspoorweg FS, rijdt verder met hogesnelheidstrein Italo op de routes Turijn – Milaan – Bologna – Florence – Rome – Napels – Salerno en Venetië – Padua – Bologna – Florence – Rome – Napels – Salerno. Deze maatschappij heeft eigen tarieven en Interrail is niet geldig op op de NVT-treinen.

  Tips

  • Italië is erg bergachtig. De hoofdspoorlijnen lopen door de Povlakte en langs de kusten. Voor zover ze door de bergen gaan, zijn er veel tunnels. De tunneltrajecten zijn vaak aangelegd ter vervanging van een oude, bochtige spoorlijn. Soms is die oude lijn nog in gebruik, zoals tussen Bologna, Florence en Rome. Met stoptreinen en wat geduld is zo meer van het landschap te zien.
  • Mooi zijn de kustlijnen en de bergtrajecten. De binnenlanden van Zuid-Italië zijn nog ongerept. Liefhebbers van smalspoor moeten beslist naar Potenza en Cosenza in Calabrië. Rondom de Etna op Sicilië rijdt ook een smalspoortrein. Ook op Sardinië rijden er nog smalspoorlijnen in reguliere dienst en als toeristische trein (en ).
  • Via Zernez in Zwitserland kunt u met de postbus over de Ofenpass naar het Italiaanse Mals, vanwaar de Vinschgaubahn naar Bozen rijdt. In Bozen is een kabelbaan naar Oberbozen, vanwaar de Rittnerbahn over een hoogvlakte naar Klobenstein rijdt. Een dagkaart Südtirol kost € 15 of in aansluiting op een treinticket met de EC over de Brenner € 5 (DB-loket of EC-conducteur).
  • In de grensstreek met Zwitserland is er de mooie metersporige Centovalli-spoorweg Locarno - Domodossola.

  Websites

  • Belangrijkste spoorwegmaatschappij (Engels): www.trenitalia.com/tcom-en
  • www.lonelyplanet.com/italy/essential-information
  • www.roughguides.com/shop/rough-guide-italy
  • De website van alle spoorwegmaatschappijen zijn te vinden op: www.railfaneurope.net/list/italy.html
  • Puglia trein en bus (alleen Italiaans) - www.fseonline.it/
  • Openbaar vervoer op Sicilië - www.bestofsicily.com/transport.htm

  Extra: op reis door Italië
  Peter Oosterling

  Reizend door de hak van Italië (streeknaam Puglia) kun je niet om de heilige Nicolaas heen; hier San Nicola genoemd. Bijna elke stad of dorp heeft wel een kerk of kapel die aan deze heilige is gewijd, met de basiliek van Bari als belangrijkste trekpleister. Het verhaal wil dat enkele kooplieden begin elfde eeuw hoorden dat de Venetianen van plan waren de relikwieën van de heilige te gaan roven in Myra, in Turkije. En dat terwijl Nicolaas tijdens zijn verblijf in Bari in de 4e eeuw hún stad had aangeduid als zijn laatste rustplaats. Dat mocht niet gebeuren en zij zeilden naar Myra, verschalkten de Venetianen en gingen er vandoor met de stoffelijke resten van de heilige. Op 8 mei 1087 kwamen ze met San Nicola aan in de stad. Nog in datzelfde jaar begon Bari met de bouw van de Sint-Nicolaasbasiliek, een majestueus bouwwerk in Apulisch-Romaanse stijl.

  Op het heerlijk rommelige station Bari Sud Est zag ik dat de regionale trein- en busbedrijf Ferrovie del Sud Est de langskomende dieseldrie ook al te had vernoemd naar deze heilige. Dat bleek ook het geval bij de twee overige treinen uit deze kleine serie van drie. Had de Poolse bouwer PESA hier de hand in of was het toch een eenkennig eerbetoon van de FSE? Hoe zuidelijker hoe vaker er met ouder materieel wordt gereden. De FSE-stations zijn er vaak verveloos en het bedrijf springt vaak luchthartig met de dienstregeling om. ‘s Avonds is minimaal een halfuur vertraging geen uitzondering.

  Mooie treinreizen zijn de rit van Alberobello – Martina Franca en die van de barokstad Lecce naar Gallipoli aan de Ionische Zee. In de Valle d’Itria met het aantrekkelijke Alberobello als centrum staan talloze witgekalkte trulli met hun kenmerkende stenen puntmuts. Deze bouwsels waren aanvankelijk niet meer dan een schuilgelegenheid voor de op het stenige, hete land werkzame boeren. Trulli werden zonder cement gebouwd, zodat bij de nadering van de belastinginspecteur de landeigenaar de bouwsels snel kon slechten. Inmiddels zijn vele omgevormd tot heuse (gemetselde) woonpaleisjes. In Alberobello is een van de twee grote trulli-wijken uitgegroeid tot één verzameling toeristische bedrijfjes.

  Ook in Lecce delen de staatsspoorwegen en de FSE het station en liggen de perrons van FSE het verst af van de centrumzijde. Per station verschilt de vermelding van de FSE-vertrektijden op het vertrektijdenbord in de hal. Op het ene station gebeurt dat wel en op het andere weer niet. Na in Lecce een retourtje voor Gallipoli bij een winkeltje in de stationshal te hebben gekocht, loop ik door de onderdoorgang naar het FSE-perron. De verkrijgbaarheid van kaartjes is ook telkens weer anders. Zo kun je op Bari Centrale op het FSE-perron bij de kiosk kaartjes voor trein en bus kopen, almede uit kleine, groene automaten. Deze dienen overigens ook om kaartjes af te stempelen (inchecken). In Lecce zijn de perrons kaal.

  Ingestapt in de hoekige diesel-een (bouwjaar 1958) krijg ik van de conducteur de vraag waar ik naar toe ga. Mijn antwoord Gallipoli corrigeert hij onmiddellijk; het is Gal-li-poli. Tijdens de rit door het stoffige, stenige landschap neurie ik op het kadeng-kadeng Gal-li-poli, Gal-li-poli. Ook hier staan verspreid vele stenen schuilhutten. De casella of casedda hebben anders dan de trulli geen puntmuts, maar een hoge of lage stompe kegel als dak. Op afstand doen ze denken aan de bovenkant van een molen die van de wieken is ontdaan. Op de stationnetjes die we aan doen staat vaak verspreid oud materieel letterlijk weg te roesten.

  Het station van het oorspronkelijk Griekse Gallipoli – kàli pòlis, mooie stad – ligt niet op het eiland waar de stad zich tot in de 18e eeuw heeft ontwikkeld. In 1785 besloot het stadbestuur de stad verder op het vasteland uit te bouwen. Naar het centrum wandelend valt het nauwelijks op dat de beide stadsdelen door een brug met elkaar zijn verbonden.

  Aanbeveling: gebruik de lunch of het avondeten op een van de terrassen langs de ring met de witte huizen rondom het centrum en langs de zee.

  Voor een wandeling door Gallipoli: zie deze link

  (Update: februari 2019)

• Kanaaleilanden (Guernsey en Jersey)

  Reizen naar

  Met de Franse TGV vanaf Parijs naar de Franse havenstad St. Malo (overstappen in Rennes).
  In St. Malo ligt de boot-terminal (Gare maritime du Naye) pal ten zuiden van de historische oude stad en op ca. 2,3 km loopafstand van het station. De stadsbus-ringlijn “Navette Coeurs de Ville” vertrekt vanaf het stationsplein en kan je dichterbij brengen. Zie voor (alle) stadsvervoer St-Malo: http://www.ksma.fr/

  De veerdiensten worden onderhouden door de snelle catamarans van Condor Ferries. Reserveren is verplicht, ook als voetpassagier.
  De dienstregeling van Condor Ferries is meer dan gemiddeld storingsgevoelig. Houd hier ernstig rekening mee; vooral bij de terugreis als er nog aansluitingen gehaald moeten worden (“liever een boot eerder”).
  Aan boord van de veerboot kan men Euro’s omwisselen naar Britse ponden tegen een ongunstige koers. Dat kan men beter op de eilanden doen.
  
  Reizen in

  Guernsey

  In de hoofdplaats St. Peter Port ligt op ca. 1,5 km loopafstand van de boot-aankomst de “busterminus” waar alle buslijnen samenkomen. Halverwege deze loopafstand ligt de Tourist Information waar men ook geld kan wisselen.
  Het dienstregelingenboekje kan men gratis verkrijgen bij de Tourist Information, de busterminus en kan men ook op veel andere plaatsen (w.o. vrijwel alle horeca) gratis meenemen.
  Elke opstap van de bus kost één pond, ongeacht of het is naar de volgende bushalte of naar het eindpunt.
  Zie ook www.buses.gg
  
  Tips:
  *Een aanrader voor een mooi overzicht van het eiland is een ritje met de ringlijn 91 (rechtsom) en/of 92 (linksom).
  *Een absolute “must see” is de wandeling bovenlangs de kliffen van de zuidkust. Het wandelpad ligt over de hele lengte op een wandelbare afstand van de ringlijn.
  
  Jersey

  Het busstation in de hoofdstad St. Helier (“Liberation Station”) ligt op ca. 1 km loopafstand van de boot-aankomst.
  Het lijnennet bestaat uit wielspaken van/naar St.Helier; de lijnen hebben onderling weinig verband. De frequenties zijn matig; reizen vereist daardoor planning.

  Het dienstregelingenboekje is gratis te verkrijgen op het busstation en bij de naastgelegen Tourist Information.
  Zie ook: www.libertybus.je

  Tip:
  Vanuit St. Helier naar het westen lopen enkele buslijnen samen gelijk op tot aan het gemoedelijke kustplaatsje St. Aubin. Pas daarna waaieren deze lijnen uit naar hun eindpunten. Samen met de mooie omgeving maakt dat St. Aubin tot een aantrekkelijk verblijfsalternatief boven het drukke en stedelijke St. Helier waarmee niettemin een goede verbinding blijft bestaan.
  
  (Datum update: 22-12-2015)

• Luxemburg

  Reizen naar

  • Via Breda met de Intercity naar Brussel-Noord, daar met een IC naar Luxemburg.
  • Via Breda met de Intercity naar Mechelen, daar overstappen op een IC naar Leuven, in Leuven overstappen op een IC naar Luik-Guillemins en daar overstappen op een IC naar Luxemburg.
  • Via Breda de Intercity naar Brussel-Noord, daar overstappen op een IC naar Arlon, daar met de L-trein naar Athus, daar overstappen op een Regionalbunn naar Luxemburg.
  • Via Maastricht met een stoptrein naar Luik-Guillemins, daar overstappen op een IC naar Luxemburg.
  • Via Arnhem met de RE19 naar Düsseldorf, daar verder met de IC/RE11 naar Luxemburg (slechts eenmaal daags mogelijk).

  Van Nederland naar Luxemburg verkoopt NS de Early Bird, die je 7 dagen van tevoren moet boeken. Van België naar Luxemburg bestaan nog steeds Weekendbiljet en jongerenkorting, die 30% korting opleveren. Bij de NMBS is de Escapade (meerdaags retour België – Luxemburg voor € 57, 2 personen € 79, 3 personen € 101) beschikbaar. Bij de Luxemburgse spoorwegen (CFL) zijn deze tickets 1 euro per enkele reis goedkoper dan bij NMBS.

  Reizen in

  Er rijden bijna alleen maar stoptreinen. Wel zijn er sneltreinen tussen Luxemburg-stad, Clervaux en Troisvierges en op de lijn naar Wasserbillig (–Trier). De meeste treinen rijden elk uur volgens hetzelfde patroon.

  Het binnenlandse tariefsysteem is enorm eenvoudig: een kuurzzäitbilljee (een netkaart die 2 uur geldt) kost € 2 (tien voor € 16) en het dagesbilljee (dagkaart) € 4 (vijf voor € 16). Er is ook een dagkaart voor 2 dagen (€ 8) en 3 dagen (€ 12). Deze kaartjes gelden in de trein én de stads- en streekbussen; in de trein zijn ze niet geldig tot de grens, maar wel tot het laatste station voor de grens, ook als uw trein daar niet stopt. Deze kaarten zijn te koop bij de stationskiosken. Kinderen onder de 12 reizen gratis. Voor in het weekend is er het Saar-Lor-Lux-Ticket: een dagkaart (maximaal 5 reizigers) voor Luxemburg, het Saarland (Duitsland) en Lotharingen (Frankrijk): eerste persoon € 26, max. 4 medereizigers € 10 p.p. Het Rheinland-Pfalz-Ticket Lux geldt in Rheinland-Pfalz, Saarland en Luxemburg en kost € 30 voor de eerste persoon, max. 4 medereizigers € 7 p.p.

  Tip

  • 1000 km Lëtzebuerg – gids met 43 wandelingen en 14 fietstochten van stations tot station in Luxemburg, incl. kaarten; routebeschrijvingen in het Frans, Duits en Engels. Uitgave: CFL. Bijvoorbeeld verkrijgbaar via de Fietsvakantiewinkel.
  • Er is een snelle rechtstreekse busverbinding tussen Luxemburg en Saarbrücken die veel sneller is dan de trein.
  • Het kan lonen om de vervoerbewijzen in twee of zelfs drie delen te kopen: een Nederlands deel (tot Roosendaal, Noorderkempen of Maastricht), een Belgisch deel (van Roosendaal, Noorderkempen of Maastricht tot Arlon, Gouvy of Athus) en een Luxemburgs deel, waarbij de vervoerbewijzen via Arlon en Gouvy duurder zijn dan die via Athus. Athus wordt door de Luxemburgse Spoorwegen gezien als een binnenlands station, Arlon en Gouvy niet.

  Internet

  Luxemburgse spoorwegen: www.cfl.lu; OV-planner voor Luxemburg: www.mobiliteit.lu

  (Datum update: februari 2019)

• Marokko

  Reizen naar

  met de trein

  Omdat vrijwel de hele route (behalve een stukje in België) met een hogesnelheidstrein gereisd kan worden, valt reizen naar Marokko reuze mee. Overstappen in Parijs (inclusief reizen van het ene naar het andere station) en Barcelona, of eventueel Brussel en Montpellier of Marseille is nodig tot Madrid, dan via Malaga en de nachtboot naar het Rif-gebied nabij Nador. Wilt u dat lastige reizen tussen stations in Parijs vermijden, neem dan een Franse TGV vanaf Brussel of Lille, richting Zuid Frankrijk (zie eventueel ook de buitenlandinformatie over Frankrijk).

  Op www.seat61.com vindt u in het Engels de reis tot in detail beschreven, met start in London. Haak zelf aan op die reis vanaf Paris of Lille.

  met de bus

  Er zijn nog steeds enkele directe doorgaande bussen tot in Marokko, meer vanaf Parijs en nóg meer vanaf Spanje. Ze gaan met de veerboot mee, vanaf diverse Spaanse grote steden. Dat duurt al gauw 40 tot 50 uur, of nog meer, voor de gehele reis. Vooral Eurolines biedt dit aan, hoe dat verder gaat met Flixbus (dat Eurolines heeft overgenomen) is nu nog onbekend. Diverse etnische/Marokkaanse reisbureaus weten vaak andere mogelijkheden.

  Reizen in

  met de trein

  Het net is zeer sterk door Frankrijk bepaald: destijds opgezet en nog steeds naar dat voorbeeld.

  Het staatsbedrijf ONCFM heeft een netwerk dat alle grote steden verbindt, met ook meer frequente voorstadsdiensten rond Casablanca/Rabat. In 2018 is het eerste deel van de hogesnelheidslijn Tanger-Casablanca geopend met dubbeldeks TGV. De meeste treinen worden met Corail-achtig materieel (het rijtuigtype met verhoogd comfort van de Franse spoorwegen) gereden, in de 1e klasse met verplichte plaatsreservering. Ook zijn er enkele nachttreinen met lig-/slaapwagons.

  met de bus

  Marokko heeft een zeer uitgebreid busnet dat alle plaatsen verbindt.

  De beste bedrijven zijn CTM en Suprabus (van de spoorwegen en bedoeld als aanvulling) die comfort van Europees niveau bieden. Soms hebben ze hun eigen vertrekkantoren. Suprabus bedient stations en rijdt tot ver in het zuiden van de bezette Westelijke Sahara. Inmiddels is ook el-Ghazal in het luxere segment erbij gekomen.

  Dan zijn er tientallen lokale bedrijven die enkele lijnen bedienen met weliswaar ook Europees materieel, maar dan als tweedehandsje en stukken ouder. DAF kunt u nog veelvuldig aantreffen. Op langere afstand wordt in de hete zomer graag 's nachts gereden.

  Tot slot is er de grand taxi. Die rijdt als een soort 'dolmush'/'cheroot', en rijdt dus pas weg als die vol, en vol is echt vol, is, met zes mensen plus een chauffeur in een normale auto. Of u betaalt voor extra comfort de volle prijs. De grand taxi's bedienen meestal nabijliggende stedenparen als concurrent van de bus, vaak vanaf of vlak naast het busstation.

  Grotere steden hebben stadsbussen, die niet in de nauwe steegjes van de kashba (het ommuurde deel van het oude stadscentrum) kunnen komen, waar de toeristen meestal heen willen. In Rabat en Casablanca zijn, alweer naar Frans model, nieuwe stadstrams in dienst gesteld, die zeer populair zijn.

  Kaartjes en tarieven

  Ga er vanuit dat elke rit apart betaald moet worden, in cash aan het loket of in het kantoor, of bij de chauffeur/ontvanger. Hoewel hier en daar inmiddels wel wat online wordt aangeboden, blijkt dit in de praktijk met buitenlandse kaarten en dergelijke niet goed te werken en het systeem als zodanig is ook erg nieuw en onbekend.

  Websites

  spoorwegen: www.oncf.ma

  Bus: www.supratours.ma, www.ctm.ma , zie ook: www.comparabus.com/fr-ma/

  Toeristische info: www.marokko-info.nl

   

  [Geplaatst 4 juni 2019]

• Noorwegen

  Vanaf Kopenhagen is Oslo overdag in krap 8 uur met de trein te bereiken, met één overstap (zie www.sj.se). Alternatief is varen vanuit het Duitse Kiel. Of vanuit Denemarken: Kopenhagen­–Oslo, Hirtshals–Kristiansand , Hirtshals–Larvik, Bergen–Stavanger–Hirtshals en Frederikshavn–Oslo. Het noordelijke Narvik is per trein alleen via Zweden bereikbaar (rechtstreekse nachttrein vanuit Stockholm, zie ook hiervoor www.sj.se). Plekken zoals de Noordkaap zijn ook het beste via Zweden te bereiken per trein en bus.

  In het zuiden speelt de trein van vervoerder NSB de hoofdrol. Er rijden comfortabele dag- en nachttreinen tussen Oslo en Trondheim en tussen Trondheim en Bodø. Ten noorden van Bodø rijden er langeafstandsbussen tot de Noordkaap en de Russische grens. In de dienstregeling van heel lange busroutes zit op een geschikt moment een matstopp: een stop voor een maaltijd bij een kro (restaurant).

  Langs de Noorse kust varen er twee bijzondere veerdiensten: De Flaggruten (Bergen–Stavanger) en de Hurtigruten (Bergen–Kirkenes). Deze laatste is een prachtige zevendaagse vaartocht waarbij veel lokale havens worden aangedaan. Voor de zomer moeten hutten lang van tevoren gereserveerd worden. Hoe vroeger je boekt, hoe lager bovendien de (doorgaans forse) prijs – maar er zijn soms ook voordelige last-minutes.

  Tips

  • De app Entur laat je zoeken en boeken in al het binnenlandse Noorse OV (Noors en Engels).
  • Er is een cluster van interessante musea op het schiereiland Bygdøy in Oslo, waaronder een openluchtmuseum, het Vikingskipshuset (museum met de best bewaarde Vikingschepen) en het Frammuseet, gewijd aan de talrijke Noorse poolexpedities rond 1900. Vervoer met een veerboot of stadsbus.
  • Taxfree shoppen alleen voor vliegtuigpassagiers? Niet in Noorwegen! Bij winkels met een Global Blue-sticker kun je voor het afrekenen aangeven dat je de btw (25%) graag terug wilt. Bij je aangepaste bon krijg je dan een formuliertje dat je moet invullen. Bij vertrek uit Noorwegen moet je dan de papieren laten zien samen met de ongebruikte aankopen, en je krijgt je geld terug. Reis je per trein, dan kun je terecht bij warenhuis Steen & Strøm, Nedre Slottsgate 8 in Oslo (10 minuten lopen van het centraal station). Reis je per Color Line of Stena Line, ga dan naar de receptie desk aan boord van het schip. Zie ook www.globalblue.com/tax-free-shopping/norway/oslo1
  • Net gearriveerd in Noorwegen en je hebt niet de goede uitrusting bij je? Bij sportwinkel XXL (www.xxl.no) hebben ze heel veel spullen en ook vaak goede aanbiedingen.
  • Handige site met alle veerboot-aansluitingen in Noorwegen, Zweden, Denemarken en Duitsland: www.taferge.com. Alleen in het Noors, maar met goede kaart en links.
  • Vanuit Oslo brengen tram- en metrolijnen je naar de natuur. Daar kun je meestal na een korte wandeling in een meer gaan zwemmen. (Wel even vooraf uitzoeken op de kaart).
  • Een boottocht naar de eilanden in de fjord is de moeite waard. Hovedøya is het dichtstbijzijnde eilandje, met mooie natuur en twee strandjes waar je kunt zwemmen. Met een metrolijn kun je naar Frognerseteren; dat ligt hoog in de heuvels met uitzicht op de baai.
  • De spoorlijn tussen Oslo en Bergen neemt een bergpas die ver boven de boomgrens ligt, wat spectaculaire uitzichten oplevert. Tussen Myrdal en Flåm is er een spoorlijn die veel toeristen trekt. Na een spectaculaire afdaling naar de fjord nemen de meeste toeristen de boot terug naar Bergen.
  • Voor een aantal treinen zijn goedkopere Minipris tickets verkrijgbaar, vanaf NOK 249 (ca. € 27). Te krijgen tot één dag voor vertrek via internet, de NSB-app en kaartautomaten.
  • Staat er geen kaartautomaat op het perron, stap dan in het rijtuig met conducteur en koop bij hem of haar een kaartje: dit staat aan de buitenkant aangegeven.
  • Zelf het Noorderlicht zien? Daarvoor is het noordelijke Tromsø een goede uitvalsbasis. Vanuit Narvik rijdt daar een bus naartoe, die aansluit op de trein uit Boden/Stockholm.
  • Op de terugweg naar Nederland biedt de combinatie van veerboot en trein veel tijdwinst. Vanuit Oslo de avondferry naar Kopenhagen (de aanlegsteiger ligt op loopafstand van het centraal station) en de volgende ochtend vanuit Kopenhagen de trein naar Hamburg en verder (hier ligt de veerboot op loopafstand van station Nordhavn). In Kopenhagen is 2 uur ruim voldoende voor de transfer.

  (Update: februari 2019)

• Oekraïne en Moldavië

  Vooraf

  Oekraïne en Moldavië zijn al geruime tijd zonder visum en dergelijke voor normaal toeristisch bezoek toegankelijk. In beide speelt wel de politiek een rol: een strook van Moldavië, genaamd Transdnjestr, is in feite afgescheiden en Russisch georiënteerd. Voorheen was een bezoek aldaar wat moeilijk, met veel corruptie, maar inmiddels is dit, mits u de regels volgt, vrijwel probleemloos mogelijk. Dit geldt ook voor een doorreis hierdoor.

  Oostelijke delen van Oekraïne, de Donbas-streek rond Donetsk en de Krim, zijn in feite onder zelf- of Russisch bestuur. In theorie kunt u erheen, maar laat dat liever achterwege. Oekraïne beschouwt iedereen die daar geweest is als illegale grensovertreder.

  Vanwege de huidige relatie tussen Rusland en Oekraïne is het verkeer tussen deze beide landen sterk ingekrompen.

  Reizen naar

  Met de trein

  Vanaf Polen rijden, zowel vanuit Warschau als vanuit Wrocław via Krakau, nachttreinen respectievelijk direct naar Kiev en naar Kiev via Lviv. 's Zomers is er ook de mogelijkheid vanaf de grensplaats Przemyśl via Lviv naar Odessa, en het hele jaar rijden er nu nieuwe IC-treinstellen via Lviv naar Kiev als dagtrein. (Zie eventueel ook het artikel over Polen.) Helaas zijn vooralsnog deze treinen niet online te boeken, m.u.v. de dagtrein van staatsspoorbedrijf UZ.

  De reis naar naar Moldavië gebeurt voornamelijk met de dagelijkse nachttrein vanaf Boekarest. Voorts rijden er nog twee treinen vanaf Chisinau, de hoofdstad van Moldavië, via Oekraïne naar Moskou, waarvan een via het eerder genoemde Transdjestr, en er is een trein (in het weekend en ’s zomers ook doordeweeks) naar Odessa (in Oekraïne), ook via Transdjestr.

  Met de bus

  Het zal u wellicht verbazen, maar het reizen met de bus is sneller en zelfs simpeler dan per trein, maar het is wel een enorm lange zit.

  Vanaf zowel station Warschau Zachod (= West-Warschau) als Krakau rijden vrijwel elk uur doorgaande bussen via Lviv of andere grenssteden naar vrijwel alle grotere Oekraïense steden. Veel van deze diensten komen zelfs van andere Poolse steden af, en er zijn ook nog diensten die andere plekken in Warschau aandoen. De reden is, dat net als veel Polen in West-Europa werken, nu bijna een miljoen Oekraïners in Polen werken en heen en weer reizen. Vanaf Nederland kunt u dus met één overstap de hele reis maken!

  Tip: kies vanaf Warschau liever een Poolse bus (zoals van vervoerder Mobilis). Op de website www.e-podroznik.pl zijn de meeste te vinden. Sommige zijn online te boeken, maar het is heel gewoon vlak voor vertrek in Warschau een ticket te kopen.

  Naar Modavië gaat het bijna even frequent vanaf Boekarest en ook van vele andere Roemeense plaatsen, maar meestal met nogal aftandse, oude voormalig West-Europese tourbussen.

  Reizen in

  met de trein

  UZ, de Oekraïense staatsspoorwegen, bieden een net dat het hele (niet bezette deel van het) land beslaat, vooral met trage nachttreinen naar oud-Russisch model, met 4-beds coupé, wat als slaapwagon wordt betiteld. Al is het eerder een wat betere couchette, of open ‘platskart’(Russische derde klasse-slaapwagon) (zie eventueel www.seat61.com voor meer informatie en foto’s). Deze zijn inmiddels vrijwel alle goed online en in het Engels te boeken, zelfs met plaatskeuze. Vaak moet u dan nog de boeking voor een echt biljet aan een loket met het ‘@’-teken omwisselen, maar dat gaat probleemloos snel.

  Veel treinen die Kiev niet bedienen rijden slechts om de andere dag, maar met de onlineplanner en de juiste datum valt alles te overzien. Omdat op wat drukkere tijden het aanbod onvoldoende is voor de vraag (mede door de zeer lage tarieven), is vooraf boeken sterk aan te raden. Tevens voorkomt dit het geschreeuw van de typische snauwerige, alleen Russisch en Oekraïens sprekende, lokettistes. Wel is voor kortere trajecten in lange-afstandstreinen boeken vaak pas enkele dagen van tevoren mogelijk, om te voorkomen dat die plaatsen voor de neus van lange-afstandsreizigers worden weggekaapt. Veelal krijgt u dan geen vaste plaats, maar wordt u enkel ingedeeld in een wagon.

  Op wat drukkere trajecten rijden daarnaast regionale en lokale treinen  (’elektrishka' of  'dizel') die alle stopplaatsen (soms met namen als ‘Km 678’ of ‘Partizanendorp’ op niet meer dan een scheefgezakt naambord in de modder) bedienen, geen comfort bieden en werkelijk spotgoedkoop zijn. De dienstregeling ('raspisanie’) is enkel lokaal te vinden of met heel veel gezoek in het Cyrillisch, en  op de website van staatsspoorbedrijf UZ.

  In Moldavië is een zeer beperkt net, dat met grote kronkels door het land gaat met meestal maar een enkele trein per dag. Neem daar de bus voor lokaal vervoer.

  met de bus

  Oekraïne heeft een zeer uitgebreid busnet waarmee alle plaatsen bereikbaar zijn. Er zijn luxe lange-afstandsdiensten (van vervoerders Gunsel en Autolux) en verder heel veel minibusjes (‘marshrut’) die meestal overvol zijn. Ze vertrekken op tijd vanaf een busstation (‘avtovoksal’), alwaar kaartjes tevoren voor een vaste plaats worden verkocht, daarna is het net naar de luimen van de chauffeur en betaal je cash voor een bekrompen staanplaats. Grotere steden hebben meerdere ‘avtovoksaly’, maar meestal is er een grote voor het lange-afstandsnet. Die zijn vrijwel nooit vlakbij een treinstation.

  Het uitgebreide busnetwerk tussen Oekraïne en Polen kun je soms ook voor reizen binnen Oekraïne gebruiken.

  In Moldavië geldt min of meer hetzelfde, al is door de bescheiden grootte en kleinere bevolking het reizen veel beter te doen. Van Chisinau naar Boekarest en sommige andere Roemeense steden is een zeer drukke dienst.

  lokaal vervoer

  Elke plaats heeft een eigen stadsbusdienst, de wat grotere tram of trolley, en de hele grote ook metro. Elke rit moet apart worden betaald, de vele kortingen of gratis reizen gelden enkel voor lokale bewoners. Daarnaast zijn er overal de eerder genoemde veel snellere, wat duurdere minibusjes(‘marshrut’), die veel meer lijnen bieden en vaker rijden. De route en het tarief staan altijd ergens (in het Cyrillisch) op de ruiten. Oudere stadsplattegronden hebben vaak nog het verouderde stadsnet erop afgedrukt, verder is online informatie zeer beperkt.

  kaartjes en tarieven

  Het is uitermate goedkoop, maar bepaald niet comfortabel. Elke rit moet apart worden betaald. Treinen kunt u beter vooraf online boeken omdat ze anders vol zijn. Voor de (regionale/lokale) ‘elektrishkas’  kunt u alleen vlak voor vertrek of in de trein zelf uw vervoersbewijs kopen. Doe het liever volgens de regels en probeer niet de treinbegeleidster (‘provodnitsa’) om te kopen, ook al lijkt dat een nationale sport.

  In Oekraïne zijn treinprijzen altijd vreemde bedragen. Het is gebruikelijk het kleine wisselgeld bij de kassa achter te laten (maximaal 1 Oekraïense ‘grivna’, circa 3 eurocent), dat voorkomt veel gesnauw of bevel tot gepast betalen. Naast het officiële tarief geldt meestal ook nog een kleine ’servicetoeslag’ op de kaartjes. Ook voor informatie wordt soms betaling gevraagd, al blijft dat enkel in de landstaal!

  Tip

  • Als u naar Oekraïne wilt, ga dan naar Lviv. Deze stad doet al jaren haar best om er niet als ex-Sovjet.Unie uit te zien. Dit is mede te danken aan het Oostenrijkse/Poolse verleden tot de 2e Wereldoorlog. Daardoor is en blijft het een zeer West-Europese stad.

  Websites

  Treinen: www.uz.gov.ua en www.railway.md

  Bussen: www.ukrbus.net, www.autolux.ua, www.gunsel.ua/en, bus.com.ua , www.eway.in.ua voor steden, en www.autogara.md

  Toeristische informatie: www.traveltoukraine.org

  www.moldova.travel en www.travel.md

  Treinplanner voor (bijna) de hele ex-Sovjetunie: www.poezda.net

  (Update: mei 2019)

• Oostenrijk

  Naar Oostenrijk reizen
  Oostenrijk is niet zonder over te stappen per trein vanuit Nederland te bereiken. De route naar de Alpenstaat is afhankelijk van uw bestemming. Als u naar Tirol, Salzburg, het Salzburgerland of Karintië gaat, dan gaat de route via München.  Naar Wenen reist u vaak het snelst via Passau. 's-Nachts naar Oostenrijk is nog steeds aantrekkelijk: vanuit Düsseldorf rijdt de Oostenrijkse Nightjet naar Innsbruck en Wenen. In de (grote) knooppunten Innsbruck, Wörgl, Salzburg, Villach, Linz en Wenen is er aansluiting op lokale (smalspoor) treinen en bussen naar veel vakantiebestemmingen.

  Naar en van Innsbruck
  Utrecht Centraal               v. 07.07 (ICE 121)
  Düsseldorf Hbf                 a. 08.45
  Overstappen op hetzelfde perron
  Düsseldorf Hbf                 v. 09.13 (ICE 621)
  München Hbf                   a. 14.06
  Overstappen
  München Hbf                   v. 15.34 (EC 83)
  Wörgl                              a. 16.44, overstap richting Kitzbühel-Zell am See
  Innsbruck Hbf                  a. 17.18

  Innsbruck Hbf                  v. 10.40 (EC 286)
  Wörgl                              v. 11.14, overstap vanuit Zell am See-Kitzbühel
  München Hbf                   a. 12.26
  Overstappen
  München Hbf                   v. 12.50 (ICE 626/826)
  Frankfurt (Main) Hbf         a. 16.04
  Overstappen
  Frankfurt (Main) Hbf         v. 16.27 (ICE 122)
  Utrecht Centraal              a. 20.01

  Naar en van Wenen
  Utrecht Centraal                          v. 08.37 (ICE 105)
  Frankfurt (Main) Flughafen            a. 11.49
  Overstappen op hetzelfde perron
  Frankfurt (Main) Flughafen            v. 12.02 (ICE 27)
  Wien Hbf                                     a. 18.45

  Wien Hbf                                     v. 09.15 (ICE 28)
  Frankfurt (Main) Hbf                     a. 15.36
  Overstappen
  Frankfurt (Main) Hbf                     v. 16.27 (ICE 122)
  Utrecht Centraal                          a. 20.01

  De heen- en terugreis is soms het voordeligst met een Sparpreis Europa van DB en soms met een Sparschiene van de ÖBB. 

  In Oostenrijk reizen
  Het is in Oostenrijk goed reizen met het openbaar vervoer. In de meeste vakantiegebieden rijden regionale treinen en bussen. De frequenties zijn echter niet altijd even hoog, informeer daarom op internet, het plaatselijke (bus)station of toeristeninfo naar het lijnennet en de dienstregeling. De hoofdstad Wenen heeft een uitstekend netwerk van regionale treinen, metro's, trams en bussen.

  Naast de gewone enkeltjes en retours bieden de Oostenrijkse spoorwegen ook goedkope kaartjes aan. Het Einfach-Raus-Ticket is een dagkaart die op zaterdag of zondag geldig is in alle regionale treinen (niet in Railjet, ICE, IC en EC) van de ÖBB, behalve binnen Vorarlberg. De prijs is afhankelijk van de grootte van het reisgezelschap (minimaal 2 personen!). Wilt u een wat verder gelegen stad bezoeken, dan kan een SparSchiene-ticket aantrekkelijk zijn. Dit kaartje is alleen online te koop en alleen geldig in de treinen die op het biljet  zijn aangegeven (treinbinding).
  Veel  vakantieregio's hebben een regionale OV-pas. In de grotere steden is een dagkaart voor het stedelijk openbaar vervoer te koop.

  Tip
  Vorarlberg en de Bodensee. Het uiterste westen van het land, zo’n 6 uur treinen van de hoofdstad Wenen! Mooie wandelgebieden, hoog in de bergen of lager aan de Bodensee. Maak met de trein en de boot een drielandendagtocht (Oostenrijk, Duitsland, Zwitserland) van Bregenz via Lindau, Friedrichshafen, Romanshorn en St. Gallen weer terug naar Bregenz. Tussen Friedrichshafen en Romanshorn vaart u over de Bodensee. Met de Tageskarte Euregio Bodensee reist u in de drie landen en met de veerdienst over de Bodensee.

  Ost Tirol. Het gebied rond Lienz hoort wel bij Tirol, maar ligt erg afgezonderd van bijvoorbeeld de Tiroler hoofdstad Innsbruck. De spoorlijn van Spittal-Milstättersee naar San Candido en Fortezza in Italië (Drautalbahn) loopt door het gebied. In Spittal-Milstättersee stoppen de langeafstandstreinen van Salzburg naar Villach, een aantal keren per dag van en naar München.

  De stad Linz ligt aan de Donau tussen Salzburg en Wenen. De Hauptplatz is erg leuk en vanaf dit plein vertrekt de tram (Pöstlingbergbahn) naar de Pöstlingberg. Hier heeft u een mooi uitzicht op de omgeving.

  Oostenrijk heeft zijn eigen Betuwe. In het oosten van Stiermarken en in het Salzburgerland in de omgeving van Bramberg staan in het voorjaar de appelbomen in bloei. Het is er niet vlak, maar op de fiets is het er dan erg mooi.

  Ten zuiden van Innsbruck ligt het Stubaital. Het herbergt de mooiste dalen van Oostenrijk. Tussen het centrum van Innsbruck en het Stubaital rijdt de Stubaitalbahn; tot Mutters elk half uur en elk uur naar Fulpmes.

  Bezoek het openbaarvervoermuseum van Wenen. In dat museum is ook een Amerikaans tramrijtuig aanwezig dat na de Tweede Wereldoorlog aan het vervoerbedrijf Wenen ter beschikking is gesteld in samenhang met Marshallhulp.

  Handige webadressen
  www.oebb.at - Oostenrijkse bondspoorwegen, reisplanner, treinkaartjes (o.a. SparSchiene-ticket)
  www.westbahn.at - treinvervoerder tussen Wenen en Salzburg
  www.postbus.at - streekbussen, reisplanner, informatie over buskaartjes
  www.wienerlinien.at - openbaar vervoer in Wenen
  www.linzag.at - openbaar vervoer in Linz
  www.vvt.at – openbaar vervoer in Tirol

  (Bijgewerkt februari 2019)

• Polen

  Reizen naar

  Per trein

  Vrijwel altijd zal de aanvoerroute via Berlin lopen-zie de info in het Duitsland deel voor tot daar, dit zijn vooral de 2-uurs IC Amsterdam-Berlin of elke 2 uur via de ICE-Frankfurt met overstap in Duisburg. En er is nog steeds een nachttrein Keulen-Ruhr-Berlin, maar met een dag-IC, dus enkel zitplaatsen.

  Vanaf Berlin rijdt DB gezamenlijk met PKP de BWE=Berlin Warszawa Express, 3-4 x daags, met stops in Poznan-Warszawa (momenteel langere reistijd wegens grote omleiding-tot zomer '19). 1x daags rijdt deze naar Gdansk. Met een vroege start vanuit NL zijn deze plaatsen in een dag te bereiken, incl. de stad Krakow met overstap in Poznan of Warszawa.

  Ook vanaf Berlin rijdt enkel weekends (dagelijks in de zomerperiode) de ''cultuurexpress'' naar Wroclaw, maar vroeg vanaf Berlin, zodat overnachten aldaar nodig is, of die nachttrein. Deze trein heeft een eigen laag tarief en geen doorgaande kaartjes. En sinds dec. '18 is er de nieuwe nachttrein van Berlin naar Budapest, via zuid-Polen, met wagons naar Krakow-Przemysl.

  Naar Szczecin kunt U elke 2 uur-meestal onderweg nog overstappen, of in de ochtend 1x doorgaand.

  Door het verbreken van de doorgaande trein is het wel een gedoe met kaartjes/boeken geworden. Zeker als U toch al gunstiger in NL/NS reist, dan is het meestal beter vanaf Bad Bentheim of Emmerich/Duisburg te boeken via bahn.de en het deel in Polen buiten de BWE zo kort mogelijk te houden. Gaat U voor 15 dagen en bent U van plan meer treinreisjes te maken, denk dan ook aan InterRail.

  Per bus

  Met EUROlines zit U gewoonlijk meteen al in Poolse sfeer-vrijwel alle bussen op deze lijn zijn Pools. Dagelijkse dienst-in winter laagseizoen wat minder-met overstap naar vele andere Poolse steden.

  Met FLIXbus kunt U met overstap in Berlin (ZOB-Omnibusbhf) op de POLskibus in 1 keer doorgaand boeken. Vanaf daar biedt Polskibus lijnen naar Poznan-Warszawa en Wroclaw-Krakow-Zakopane. Polskibus  is nu geheel geintegreerd in het FLIX-systeem.

  Diverse POOLSE busmijen bieden ook doorgaande diensten aan, maar zij bedienen in NL vooral de streken waar veel Poolse arbeiders wonen. De bekendste ervan zijn SINDBAD en ECOLines (die trouwens van de Baltische staten is en tot daar doorloopt).

  Voordeel van de bus is makkelijker boeken en veel meer vertrekplaatsen in NL en bestemmingen in PL met geen of minder overstap.

  Reizen in

  Per trein

  Dit vervoer is sinds enkele jaren geheel gesplitst in lange afstand/intercity-door de PKP en regionaal, met geheel aparte treinen, tarieven en kaartjes. Jawel-het kan dus nog ingewikkelder als in NL met onze chipkaart. Er schijnt inmiddels wel gewerkt te worden aan enen nieuw nationaal Pools treintarief.

  De PKP-Intercity is de laatste jaren deels gemoderniseerd en biedt verschillende treinsoorten, die enkel de grotere steden en meestal niet al te vaak bedienen: Het net is vooral stervormig op Warszawa gericht met daarnaast enkele doorgaande hoofdlijnen langs west-zuidgrens.

  De oude stijl TLK (=twoy Linie Koleje=JOUW Treinlijn) is in feite de oude Poszpiesny: lok met wagons, coupé"s met 8 krappe zitplaatsen, deze rijden ook de meeste resterende nachttreinen, met als het meezit slaap/ligrijtuigen aangekoppeld.

  De InterCity, de IntercityExpress en de Pendolino: EIP zijn elektrische stellen, die meer hedendaags comfort bieden, in oplopende snelheid en prijs. Vooral die EIP is inmiddels echt niet goedkoop meer. Inmiddels worden enkele nachttreinen door IC gereden, dus treinstellen met enkel zitplaatsen..

  PKP-IC had de roep erg goedkoop te zijn, maar ook dat is niet echt meer zo, al blijft het beduidend onder het NL tarief. Daarom komen er steeds meer goedkopere vooruitboek-kansen, ala DB met Sparpreise. ALLE treinen van PKP hebben allemaal zitplaatsreserveringsdwang, zeker die prestigieuze EIP moet U niet zonder REServering ingaan en dit kan de aankoop aan het loket zeer vertragen, omdat de dames gewoonlijk enkel Pools spreken. In het land hebben inmiddels de meeste stations kaartautomaten, die meestal voor alle spoorwegen werken en in 6 talen een uitkomst zijn-betalen met cash of bankkaart. Online boeken is een uitkomst maar kan pas vanaf 30 dagen vooraf, omdat de tijden erg frequent wijzigen. De site van intercity.pl biedt nu ook duidelijke engelstalige info over andere biljetten en reducties.

  Lokaal treinvervoer

  In principe is hiervoor PolRegio (voorheen Przewoze Regionalne) verantwoordelijk, maar vele regio's hebben zich hiervan afgesplitst en hun eigen Koleje... opgericht, zoals Slaskie (Silezia, rond Katowice), Mazowieckie (rond Warszawa), Dolnoslaskie (rond Wroclaw), maar er zijn er meer en er lijken er ook nog steeds bij te komen. Vaak investeren ze dan in nieuw materiaal, maar het dienst-aanbod blijft meestal nogal beperkt. Ze hebben allemaal hun eigen tarief en reductiesoorten, al verschillen die niet heel veel van elkaar. Als U niet al te lange treinreizen kunt maken met deze treinen, en dan graag de nieuwere, dan is dit meestal de voordeligste manier. Verwarrend kan werken, dat sommige regio's wel hun eigen uitmonstering hebben, maar die gewoon door PR laten rijden (bvb Zachodny-Pomorskie rond Szczecin of Lubinskie rond Lublin, dus hier zijn alle PR-kaartjes wel geldig).

  Ook hier biedt inmiddels de site van polregio.pl een goed overzicht van de biljetten en reducties. Behalve PR en KD  accepteren ze ook geen internationale tickets (incl. InterRail) meer, al wil KM vooralsnog wel Interrail aannemen.

  Er is in Polen geen specifieke reductie voor senioren, maar meestal kan men vanaf 60/62 25-35% korting krijgen op het volle tarief-diverse aanbiedingen zijn vaak nog voordeliger!

  Er is een Polen wel een specifieke reductie voor studentsky-die dan vaak nog minder als kinderen betalen, maar dit geldt echt enkel voor alle Poolse studentsky of als je aldaar echt studeert met studentenpas!

  Als U de trein-reisplanner gebruikt zal opvallen dat sommige trajecten erg traag of heel weinig worden bediend-dan is er vrijwel altijd een veel snellere/frequentere concurrende buslijn, bvbv Krakow-Katowice (elke 15/20 min) of -Zakopane(elke 30 min.)

  Er zijn diverse commerciele reisplanners voor Polen, incl bus/trein, die van e-podroznik.pl werkt meestal het best en laat vergelijken goed toe. Door diverse buslinks kunt U vaak meteen boeken.

  Per langeafstandsbus

  Inmiddels heeft Polen ook een goed uitgebouwd netwerk van lange-afstand luxe bussen. De bekendste en grootste hiervoor is de rode POLSKIbus, die volgens het principe van de Engelse Stagecoach/Megabus is opgezet-enkel online boeken, superlage prijzen als je op het juiste moment toeslaat (vanaf 1 PLN, plus 1PLN fee-dus totaal nog geen 1 €). Is inmiddels geïntegreerd in FLIXbus-boekingssysteem.

  Per bus/tram-lokaal en stadsvervoer

  Alle grotere steden hebben een zeer uitgebreid tram/busnet, meestal moeten de kaartjes tevoren worden gekocht (let op PRASA/BILETY), er komen steeds meer automaten in de wagens, meestal enkel te gebruiken met bankpasjes. Ruim voldoende info op www te vinden.

  Het lokale streekvervoer is aangepast aan de omstandigheden en is inmiddels ook in de zone van subsidiering beland. Daardoor kan aanbod enorm uiteenlopen, al is elke dorp in principe te bereiken, maar niet erg vaak. Voorheen was dit allemaal PKS-maar ook die is meestal vervangen door allerlei provinciale entiteiten, vaak als ARRIVA oid. Diverse PKSen bieden ook vaak langere doorgaande lijnen, vaak gericht op vakantievervoer.

  Een Poolse specialiteit zijn de minibusy, die geheel commercieel diverse drukkere verbindingen uitbaten of beconcurreren. Bvb in Warszawa een heel plein vol naast de grote Stalin-wolkenkrabber-plac Defilad, of van Krakow naar Oswiecim (Auschwitz) of Katowice-airport.

  
  (Datum update: februari 2019)

• Portugal

  Reizen naar

  Portugal is vanaf Nederland bereikbaar in zo’n 24 uur: Thalys naar Parijs Gare du Nord, TGV van Gare Montparnasse naar Hendaye, hoteltrein naar Lissabon; dankzij de HSL naar Bordeaux voor de meesten goed te doen. Voor alle deeltrajecten geldt: Vroeg boeken biedt de meeste kans op korting. Vanuit Spanje rijdt er nog tweemaal daags een sneltrein Vigo–Porto, een hoteltrein Madrid–Lissabon, en een boemeltje Badajoz–Entroncamento. Meer mogelijkheden bieden snelbussen: Vigo–Porto, Madrid–Salamanca–Guarda–Porto, Madrid–Badajoz–Lissabon, Sevilla–Faro. Let op het uur tijdsverschil!

  Reizen in

  Het lange-afstandsverkeer wordt verzorgd door Intercidades, en (op de as Braga–Porto–Coimbra–Lissabon–Faro) topproduct Alfa Pendular. Voor beide is reserveren verplicht, geldt er een fors hoger tarief en toeslag op Interrail, maar zijn er ook voordelige promo's. Regional-stoptreinen (tweede klas) en hier en daar een Interregional vullen het schaarse spoornet aan. Snelbussen (expressos) zijn een veelgebruikt alternatief.

  Lissabon heeft een frequent Urbanos-voorstadsnet (tweede klas), met verbindingen naar Estoril, Cascais, Sintra, Alverca, Vila Franca de Xira, Azambuja, en (via een spectaculaire brug over de Taag, met voorstadstreinen van Fertagus ipv CP) naar de zuidoever en Setúbal. Bijna elke windstreek heeft een eigen vertrekstation! Er zijn diverse dagpassen. Er is bijvoorbeeld een 24-uurskaart voor Lissabon ad € 10,55 (plus 50 cent voor een chipkaart Viva Viagem), geldig in de voorstadstreinen van CP en bij de stadsvervoerders Carris en Metro. Voor € 15,80 (plus 50 cent voor een chipkaart Viva Viagem) is bij CP (ook online) Train & Bus verkrijgbaar, een dagkaart voor de spoorlijnen naar Sintra en Cascais (incl. ook de tak vanaf Oriente), plus vrijwel alle bussen van Scotturb, echter niet de tram van Sintra naar de kust. Hiermee is het gebied ten westen van Lissabon prima te verkennen.

  Ook Porto heeft een Urbanos-net, waartoe Braga, Guimarães, Gaia, Espinho en Aveiro behoren, en daarnaast een modern interlokaal sneltramsysteem; allemaal te bereizen met Andante dagkaarten.

  Behoudens rond Lissabon en Porto en in de Algarve, zijn losse kaartjes meestal praktischer dan passen.

  Tips

  Een bekende toeristische attractie in Lissabon zijn de kabelbaantjes en de oude trams op de lijnen 28 en 12. De nieuwe trams zijn minder leuk daar de ramen vaak beplakt zijn met reclame. Ook in Porto wordt ten behoeve van toeristen een lijn met oude trams geëxploiteerd. Wat minder bekend is de aantrekkelijke tramlijn van Sintra naar de kust (www.portugalvirtual.pt/_tourism/costadelisboa/sintra/electr.html).

  Vanuit Porto loopt de beroemde spoorlijn door de Douro-vallei, soms gereden met historische treinen, en al dan niet te combineren met een boottocht. In de zomer van 2020 komt naar verwachting de aansluitende toeristische route tussen Foz Tua en Mirandela beschikbaar: Het ondergelopen deel per boot, de rest per historische smalspoortrein.

  Ook op de resterende delen van het Vouga-lijntje (Espinho–Oliveira de Azeméis en Sernada do Vouga-Aveiro) worden tegenwoordig toeristische initiatieven ontplooid.

  Internet

  De Portugese spoorwegen: www.cp.pt; Fertagus: www.fertagus.pt. Snelbussen: www.rede-expressos.pt.

  
  (Bijgewerkt maart 2020)

• Roemenië

  Reizen Naar

  Met de trein

  De route zal via Hongarije lopen-zie aldaar voor meer info.

  Vanaf Budapest rijden diverse dag en nacht-IC-treinen ri. Bucuresti via diverse routes, deels al beginnend in Wenen, verder is er ook nog vrij veel lokaal treinvervoer in de grensregio Hongarije-Roemenie.

  Als U binnen de geldigsheidsduur van het interrailticket H+R wilt/kunt reizen, dan zal dat meestal de beste en goedkoopste keus zijn als tarief. Vanaf Budapest zijn er ook voordeliger tarieven tot de grote plaatsen die rechtstreeks vanaf Bp bediend worden, als retour, zie bij Hongarije voor mogelijkheden tot daar.

  Met de bus

  Mogelijk, maar niet echt aan te raden. Het is een erg lange en niet zo comfortable zit.

  Naast de bekende FLIX en EUROlines-met 1 of meerdere overstaps onderweg, zijn er ook enkele Roemeense direktbussen-veel meer vanaf grote Duitse steden in het Ruhrgebied, zoals Düsseldorf, die als voordeel hebben ter plekke vrijwel alle grotere en ook nog veel kleine plaatsen te bedienen. ATLAS-Sib is de best bekend staande. Maar die rit duurt vanaf NL toch minstens 30 uur.

  Reizen in

  Met de trein

  Helaas, het Roemeens treinennet is de laatste jaren sterk verwaarloosd en de toch al niet beste kwaliteit is op veel plekken miserabel slecht geworden. Het is wel goedkoop reizen en je kan inmiddels zelfs online boeken.

  Het voormalige grote staatsbedrijf CFR (che-ffe-re) bedient enkel nog de grotere hoofdlijnen, veel zijlijnen worden door andere lokale uitbaters bediend (veelal met ex Frans SNCF materieel, maar ook voormalige NS-dieselbuffels). Er zijn ook nog wat private diensten op grotere lijnen.  Er is geen enkele tarief-integratie.

  De CFR biedt -net als bij DB- R (lokale), IR Sneltrein) en IC - treinen, voor IR en IC moet steeds geREServeerd worden en de tickets gelden enkel voor de daarop vermelde trein. Inmiddels is dit net wel geheel gecomputeriseerd, Roemenië-fanaten weten wellicht nog van de ellenlange rijen om een kartonnen Edmonson REServering te verkrijgen, waarbij de plaatsnrs uit een groot verkreukeld boek werden gehaald. Omdat diensten en treinen nogal beperkt zijn, kan het op hoogtijdagen zeer druk zijn, mede omdat de regering een tijdje terug voor studenten en sommige andere groepen sterk gesubsidieerde tarieven heeft ingevoerd. Dit betreft vooral de weekendpendel van/naar grote en universiteitsteden.

  Kaartjes en tarieven

  Het is voordelig reizen en dat is het. Bedenk maar: alle waar is naar zijn geld, voor zo weinig kan je niet veel goeds verwachten. Bij de CFR hebben alle IC/IR treinen verplichte REServering, zodat U precies moet aangeven welke trein U wilt nemen. Pieker er totaal niet aan zomaar in de trein te stappen, houd rekening met mogelijk zeer lange rijen voor loketten.

  Het Interrailticket geldt enkel bij CFR. Voor alle lange afstand treinen blijft REServeren verplicht, dus dat is steeds weer aanschuiven in de rij en wat betalen en je wensen duidelijk maken. Voor INternationaal zijn er-net als bij NS-geheel aparte en erg weinig loketten. In sommige grotere steden heeft de CFR als erfenis nog steeds aparte biljetkantoren in de centra (''centra de viaj'').

  Met de bus

  Traditioneel was het busnet erg zwak-vanwege energiebesparing en slecht wegennet, dat is nog steeds te merken.

  Wel is, vanwege de slechte kwaliteit van de treinen, het daarmee concurrerend lange-afstand busnet sterk gegroeid, met bussen in diverse graden van comfort en prijs, maar de wegen waarop die rijden blijven vaak ook slecht, of zijn met EU-steun geheel gerenoveerd. Er is niet echt een landelijk net en vaak starten de wat luxere diensten ook niet vanaf de centrale busstations, zodat complete informatie moeilijk te vinden is. Raadpleeg daarvoor de site autogari.ro. Daarnaast zult u vrij vaak nog steeds geheel informeel maxitaxi of minibusjes vinden, die als ''vol dan weg'' rijden en soms over de prijs kan onderhandelen.

  In alle steden is naar Oost-Europees model een uitgebreid stadsnet met vaak nog tram of trolley en voorverkoop van kaartjes. Inmiddels vaak met chipkaarten e.d., waarvoor de info moeizaam tot niet aanwezig is en als ja, enkel in het roemeens.

  Kortom: het OV gebruiken is in dit land geen simpele klus, met wat oude Oostblokervaring en plan B paraat hebben en niet naar veel luxe talen is het te doen. Voor een Roemeense ROVER zou er heel wat te doen zijn.

  Daar staat tegenover dat het landschap vaak best wel mooi is, er talloze leuke uitstapjes gemaakt kunnen worden en de medereizigers vaak erg gastvrij en hulpvaardig kunnen zijn.

  De Wadloper
  Wie kent hem nog? Begin jaren '80 was deze de reddende engel van de nevenlijnen in Friesland en Groningen nu rijdt deze o.a. in Roemenië. Niet meer in geel (of groen of wit), maar in de fraai-overgeschilderde bordeaux-rode kleur. TFC (Transferoviar Calători) is de trotse eigenaar en laat dat duidelijk in hun reclame merken. Deze vervoerder kent een eigen tariefstructuur, die wat lijkt op die van de CFR: lage prijs voor de regionale treinen, een iets hogere prijs voor de interregio. Hun grootste inzetgebied is rondom Ploiești, maar er wordt ook naar Târgoviste en Galați gereden. Een fraaie lijn is de tamelijk-heuvelachtige lijn naar Maneciu(51 km), goed voor een middagje reisplezier (51 km kost enkel fijna € 1,75). De belangrijkste stations in de plaats zijn Ploiești Vest en Ploiești Sud. Zoek van te voren uit welke trein in welke vna de twee (of allebei) stopt). De nachttreinen uit Wenen en Boedapest stoppen in Ploiești Vest. Een overstap (met vervoerderswissel) betekent ook met 2 verschillende kaartjes werken (die elk bij een eigen loket of automaat gekocht moeten worden). Enkele treinen van TFC rijden ook door naar Boekarest. Dienstregeling en tariefinfo zie: www.transferoviarcalatori.ro

  Websites:

  CFR: cfrcalatori.ro

  alle treinen: infofer.ro

  Busdiensten: autogari.ro

  Mogelijke lokale stadsinfo: google ''transports public'' + naam stad.

  Toeristische info: romaniatourism.com, maar enkele andere sites bieden wat gekleurde en meer op de westerling toegesneden info:bvb romania-insider.com of romanianfriend.com

  (Laatst bijgewerkt: februari 2019)

• Rusland en Wit-Rusland

  Vooraf

  Voor zowel Rusland als Wit-Rusland heeft u in principe een visum nodig. Voor Rusland is dat nogal streng geregeld en weerspiegelt meestal wat de EU/Schengen aan Russen zelf oplegt. Vaak is het minder problematisch dit door een visumbureau te laten verzorgen; zij weten wat kan en moet, en hoe dat te regelen.

  Wit-Rusland staat inmiddels, voor toeristisch bezoek, visumvrij inreizen toe, maar slechts:

  • voor maximaal 30 dagen toegang tot het hele land als u via Minsk Airport zowel in- als uitvliegt
  • voor maximaal 5 dagen toegang tot de regio's Brest of Grodno, mits tevoren hiervoor een toestemming is aangevraagd en betaald (wat circa 10 tot 12 euro kost). (Deze regio’s zullen later overigens worden samengevoegd tot één regio.)
  • voor 1 dag naar Grodno met een excursiebus vanuit Vilnius, waarvoor u dan van tevoren uw persoonsgegevens moet doorgeven

  Voor het oversteken van de grens tussen Rusland en Wit-Rusland is het nodig om de voor beide landen verplichte visa 'uit te checken' en 'in te checken'. Doordat Rusland en Wit-Rusland deel uitmaken van een douane-unie, is er tussen beide landen echter beperkte tot geen grenscontrole en is dit 'inchecken' en 'uitchecken' niet mogelijk. Daardoor is het in principe onmogelijk voor u om deze grens over te steken! Een oplossing hiervoor is vooralsnog het met direct doorgaande treinen vanaf of via Polen door Wit-Rusland naar Rusland reizen (of vice versa). In deze treinen worden namelijk wel visa gecontroleerd en afgestempeld. Houdt u er rekening mee dat u daarbij wel een transitvisum voor Wit-Rusland nodig heeft en dat dit nu dan nog wel een oplossing is, maar dit ook ieder moment kan wijzigen! Een reden temeer om een gespecialiseerd bureau in te schakelen.

  Reizen naar

  Met de trein

  Vanaf Warschau rijdt de dagelijkse Moskou-(‘Mockba’)expres, via Wit-Rusland. Vanaf Parijs rijdt eenmaal per week een luxe speciale Russische Talgo-slaaptrein naar Moskou, waarop u ook in Duitsland kunt instappen, maar deze is bepaald niet goedkoop. Vanaf Warschau rijden ook dagelijkse PKP-intercity-treinen tot Grodno en Brest.

  Met de bus

  Ook reizen met de bus is inmiddels mogelijk, vooral vanaf de Baltische staten, met Ecolines en LUX Express. Denk wel tweemaal na voor u zo'n avontuur aangaat en houdt u goed rekening met het hiervoor beschrevene met betrekking tot de doorreis door Wit-Rusland.

  Vanuit Vilnius en Bialystok in Polen gaan frequent (mini)bussen naar Grodno, en vanaf Warschau vertrekken ook doorgaande bussen tot Minsk en andere steden in Wit-Rusland.

  Reizen in

  Met de trein

  Rusland is natuurlijk befaamd om het grootste spoorwegnet ter wereld en er is nog steeds een speciaal Spoorwegministerie. De spoorwegen vormen min of meer nog steeds de levensader van het land, maar dan vooral voor het goederenvervoer. Het personenvervoer is in feite nogal schaars en traag, behalve op enkele niet al te lange lijnen vanaf Moskou naar Sint Petersburg en Nizjni Novgorod, waar Duitse Velaro Hogesnelheidtreinen (Sapsan) rijden. Verder rijden er treinen met slaapcoupés of open ‘platskart’, derde klasse-slaapwagons (zie eventueel www.seat61.com voor meer informatie en foto’s).

  Hoe lager het treinnummer, hoe beter in principe de service en het materieel. De beste treinen zijn (dus) de nummers 1 en 2, de befaamde Transsiberië Express Moskou-Vladivostok in 7 dagen. Die rijdt overigens tegenwoordig om de 2 dagen rijdt en dus niet meer dagelijks.  Er zijn wel nog steeds 3 tot 4 treinen op hetzelfde traject met hetzelfde treinnummer op verschillende plaatsen onderweg.

  Er is enorm veel literatuur die lange treinreizen bejubelt, zonder al te veel praktische informatie te geven. Veelal dateert die nog uit de communistische periode. Er is sindsdien niet echt heel veel veranderd in de treinen zelf. Er zijn de laatste tijd ook wel andere geluiden, zoals: het is net een oververhitte Russische gevangenis die ook nog heen en weer schommelt met wc’s die ook sterk aan de nor doen denken. Probeer zelf maar uit hoe het u bevalt! Overigens bezinnen de spoorwegen zich over hoe in de toekomst het materieel vorm te geven, aangepast aan de huidige wensen. Tradities leefden lang: pas heel recent worden steden in de reisplanner niet meer met hun oude communistische naam betiteld (bijvoorbeeld Sverdlovsk voor Yekaterinenburg) en ook de traditie om alles in Moskouse tijd op te geven is pas zeer recent verlaten, het is nu lokale tijd. Verwarring hierover blijft nog steeds mogelijk!

  Naast deze lange treindiensten rijden er rond de grote steden lokale en regionale treinen, met zogenaamde ‘elektrishka’ (of ‘dizel’). Buiten de regio Moskou zijn deze diensten echter vrij schaars.

  Met de bus

  Door de grote nadruk op het spoor en het sterk achtergebleven wegennet is lange-afstandsvervoer per bus zeer slecht ontwikkeld. Lokaal vervoer in de steden is zeer uitgebreid en, afhankelijk van het beleid van de stad, vaak grotendeels verzorgd met private minibusjes (‘marshrut’). Verder zijn er volop trams, heel veel trolleybussen en in grote steden metro's. De metro’s in Moskou en Peterburg zijn op de lijnen in de Stalin-tijd gebouwd, bekend om de protserige uitdossing, die - het moet ook gezegd - door die bouwstijl soms geheel niet meer geschikt zijn voor de huidige gebruikersaantallen.

  Kaartjes en tarieven

  Inmiddels is alle treinvervoer online te boeken, al staat de website van de Russische Spoorwegen (www.rzd.ru) site befaamd om het weigeren van creditcards. Er zijn ook andere commerciële doorverkopers (zoals tutu.ru). Raadpleeg eventueel ook de website www.seat61.com voor tips. Verder is het zo, dat reisagenten eerder dan u al plaatsen kunnen reserveren en dat eerst de lange afstand voorrang krijgt (kortere trajecten in hele lange ljinen worden pas enkele dagen voor de reis vrijgegeven). Het basistarief per kilometer is niet erg hoog, maar daarnaast zijn er allerlei toeslagen voor slaapplaatsen en stationsservice e.d. Ook geldt er seizoensafhankelijk soms een toeslag of korting.

  Een nare en voor sommigen nogal verbijsterende last is, dat reisbureaus al acht weken te voren kaartjes kunnen inslaan en het publiek pas zes weken. Op erg populaire treinen/tijden, met name de Transsiberië Express, bent u dan te laat en worden de tickets tegen gepeperde meerkosten door de reisbureaus gedumpt, het zogenaamde ticket scalping.

  Voor ‘elektrishka’ en bussen koopt u vlak voor vertrek een kaartje aan een loket.

  Websites

  Treinen (Rusland): www.rzd.ru of tutu.ru en yandex.ru

  Treinen (Wit-Rusland): www.rw.by

  Lokaal vervoer: is vaak niet op het internet te vinden. Probeer eventueel: www.infobus.eu of  www.rusavtobus.ru

  Toeristisch informatie (Rusland): www.russiatourism.ru/en

  Toeristisch informatie (Wit-Rusland): www.belarus.by

   

  (Bijgewerkt 16 september 2019)

• Servië

  Belgrado heeft sinds afgelopen zomer een nagelnieuw centraal station: Beograd Centar. Helaas is deze wat minder centraal gelegen en vergt het nu een overstap op het lokale OV om in het centrum of bij het busstation te komen. Omdat het station nog niet af is, kunnen nog niet alle treinen daar stoppen, en vertrekken enkele treinen naar het Zuiden vanaf Topcider. De nachttrein naar Thessaloniki is nog niet officieel opgeheven, maar het wordt pas laat bekend gemaakt of deze deze zomer ook zal rijden. De dag- en nachttrein naar Bar (Montenegro) rijdt wel.
  
  Sinds de omvorming van de Spoorwegen tot Beovoz is het helaas niet meer mogelijk om doorgaande kaartjes voor overstapverbindingen te kopen, maar de prijs van een treinkaartje ligt vrij laag, waardoor reizen per trein daar erg goedkoop blijft. Reizen naar Beograd kan i.v.m. uitvoerige werkzaamheden tussen Subotica en Beograd het beste via Zagreb, dat met de dag- en nachttrein te bereiken is. Vind je de reistijd München-Zagreb (8,5 uur) wat kort voor een goede nachtrust, of de aankomsttijd in München (06:05) wat aan de vroege kant, dan is Zürich-Zagreb een goed alternatief. Deze trein biedt in Zagreb goede aansluiting op de trein naar Beograd (1x per dag, in de zomermaanden een extra nachttrein Ljubljana-Beograd Centar). Slaaptreinreizigers die hun koffie het liefst zwart drinken kunnen misschien het beste thee bij het ontbijt bestellen, de oploskoffie is namelijk enkel met melk verkrijgbaar. Beide nachttreinen kunnen via de site van ÖBB geboekt worden.

  
  (update: februari 2019)
  

• Shetland-eilanden

  Ruige kustlijnen langs de Noordzee, de Atlantische oceaan en de vele inhammen; de zee en de zeevogels zijn er altijd dichtbij. Dunbevolkte eilanden met laaggebergte en uitgestrekte hoogveengebieden. De Shetlands hebben een Schotse sfeer maar ook een herkenbare vleug Scandinavië; ze liggen op dezelfde hoogte als Bergen in Noorwegen. De hoofdplaats Lerwick heeft een gemoedelijk centrum. De auteur bezocht ze afgelopen jaar:

  Reis per trein en boot. In deze tijd van ontluikende “vliegschaamte” (bij mij al jaren) prima te doen.

  Heenreis per Thalys (naar Brussel), Eurostar (via de Kanaaltunnel naar Londen) en via Glasgow (vanwege mijn conferentie) naar de kuststad Aberdeen in Noord-Schotland. Van daar met de boot naar Lerwick, de hoofdplaats van de Shetland-eilanden.

  Terugreis vanaf Aberdeen in één keer naar Londen. Van daar met de Eurostar rechtstreeks naar Rotterdam.

  Enkele beschouwingen:

  • De treinreis naar/van Aberdeen: afgezien van de Eurostar heb ik in het VK gereisd op een vierdaagse BritRail-pas die ik gekocht heb bij de Treinreiswinkel in Leiden. Ook al gebruik je die niet alle vier dagen, dan is dat nog aanzienlijk voordeliger dan reguliere kaartjes!

  • Belangrijk: zéér zwakke schakel in deze reis is de stad Londen. Alle Kanaaltunnel-treinen komen aan in Londen St-Pancras en mijn aansluitende trein vertrok van, c.q. kwam aan, op een ander Londens station. Volgens de reisplanner had ik voor beide overstaps (heen en terug) drie kwartier beschikbaar. De ervaring leert: Dat kun je vergeten.

    Heenreis: Het kost je alleen al een vol kwartier om het veel te krappe station St-Pancras te verlaten. Lange perrons en gangen en vooral ook omdat je bepaald niet de enige bent die de Eurostar verlaat. In een langzaam voortschuifelende soort van betoging vol rolkoffers begeef je je dan richting uitgang. Als je dan op het volgende vertrekstation (Londen-Euston) ook nog in de rij moet staan om je BritRail-pas te activeren, dan blijkt anderhalf uur het minimum dat je moet rekenen voor een Londense overstap. Ook al liggen beide stations op de kaart dicht bij elkaar.

    Terugreis: De security op station St-Pancras voor de Eurostar heeft lange wachttijden en is inefficiënt en onvriendelijk (de security op de heenreis was in Brussel, waar het –iets—beter verliep). Ook op de terugreis moet je voor de Londense overstap minimaal anderhalf uur rekenen.

  • De bootreis van Aberdeen naar Shetland gaat met moderne comfortabele schepen. Houd rekening met schommelen! De overtocht duurt een half etmaal tussen de gunstige tijden 19.00 en 07.00. Het delen van een meerpersoonshut levert een comfortabele ligplaats op met voldoende privacy. Eenvoudig online te boeken via www.northlinkferries.co.uk.

    De lokale bevolking van Shetland raadt ten alle tijden aan om via Aberdeen te reizen en niet via de andere mogelijkheid over de Orkney-eilanden. Tenzij island hopping je reisdoel is, is de reis via de Orkney-eilanden een extreem gehannes met slechte aansluitingen.

  • Op de Shetland eilanden zijn veel uithoeken goed per bus en pont te bereiken. Moderne, maar laag-frequente bussen rijden van en naar de hoofdplaats Lerwick. Informatie over de bussen is te krijgen bij de Tourist Information in het centrum van Lerwick. Online is informatie over het OV op Shetland te vinden op www.zettrans.org.uk . Een prettige reisplanner voor heel Schotland (en dus ook de Shetland-eilanden) is www.travelinescotland.com .

    Voor online-informatie over het OV op Shetland, zie de (overigens niet al te duidelijke) website https://www.zettrans.org.uk/

    Een prettige reisplanner voor heel Schotland (en dus ook voor Shetland) is Traveline Scotland: https://www.travelinescotland.com/

   

  Bijgewerkt: februari 2019

• Slowakije

  Reizen naar

  Met de trein
  De snelste route loopt via Duitsland (ICE tot Frankfurt) en dan met overstap in Wien. AMS-Bratislava is zo in 12-13 uur te doen in 1 lange dag met 3 treinen, mits lang tevoren geboekt via bahn.de vanaf 50 €.

  De ÖBB NJ (=NightJet) biedt een comfortabele nachttrein vanaf Düsseldorf naar Wien, waarmee U dan de hele dag heeft om elke plek in SK te bereiken. Deze trein heeft zit, lig en slaapplaatsen en er is ook autovervoer mogelijk. Vanaf Wien gaan er 2 uurdiensten naar Bratislava: naar het CS (Hlavni Stanice) aldaar via Marchegg en naar de eindhalte Petrzalka (in de troosteloze flatbouw in zuid-BL). Er zijn voordelige 3/4 dagenretours, incl. Stadsvervoer Bratislava. Omgekeerd zijn deze in Bratislava ook te koop naar Wien.
  Als U onderweg wat meer wilt zien, dan kunt U ook via Tsjechie reizen, maar helaas is de verbinding met Praha niet zo eenvoudig meer (zie Tsjechie). Vanaf Praha kunt U met maar liefst 3 treinmaatschappijen verder reizen: de gewone CD/ZSR combo, RegioJet (heeft ook een mooie nachttrein-naar Poprad/Tatra en Kosice) en LEO-express (FLIRT treinstellen met enkel zitjes), deze laatste 2 bieden vaak zeer lage vooruitboektarieven. RJ rijdt ook naar Bratislava. LEO en RJ biedt bovendien diverse aansluitende busdiensten vanaf hun stopplaatsen-ook door naar Ukrayna.

  Met de bus
  De bekende langeafstandbussen bieden meestal nachtritten aan, met overstap in Wenen: FLIXbus heeft via deze route ook de veel diensten van EuroLines overgenomen, het aanbod is sterk seizoensafhankelijk en de geboden prijzen vergelijkbaar met de Sparpreise van bahn.de met de trein, maar wat langer en ruimer beschikbaar. De routes via FLIX varieren ook nogal, soms gaat het zelfs via Berlin/Praha/Wien en zijn er meerdere overstaps. Met EuroLines kunt U ook via de langzamere route via Praha (meestal de Tsjechische Bohemia Express). zowel RJ als LEO en nog andere lokale busmijen bieden vele ritten vanaf Praha aan. U kunt met RJ ook al vanaf NL naar Praha reizen (zie: lange afstandsbussen), maar deze combo is wat duurder geprijsd. Vanaf Wien zijn er ook 2 direkte snelle uurdiensten¨per bus naar Bratislava, met daarnaast enkele verdergaande diensten:
  - de combo SLOVAKbus en POSTbus elk uur vanaf naast het nieuwe Wiener HBF
  - RJ en FLIX vanaf het busstation in  stadion Erdberg (U-bahn halte).

  Bij beide kunt U online boeken, restplaatsen gewoon bij het opstappen betalen (vanaf 5 eur/enkel), buiten de spits is er meestal nog wel direkt plaats.

  Per boot
  Hydrofoils bieden bootdiensten vanaf Wien naar Bratislava over de Donau: twincityliner.com en lod.sk, maar het uitzicht is niet erg spectaculair daar.

  Reizen in

  Met de trein
  De staatsspoorwegmij. ZSR (of slovakrail) biedt een nog steeds vrij uitgebreid netwerk, op de hoofdlijnen met snel (=Rychlik, toeslag!) en stoptreinen (osobny), soms aangevuld met Zr-ychleny (=versnelde stoptrein). SC en IC-treinen zijn sneller en rijden enkel de hoofdlijn Bratislava-Zilina-Poprad/Tatra-Kosice, ze zijn vrij vaak opgeheven/weergekomen en geheel commercieel-de diverse kortingen gelden er niet, maar ze bieden soms lagere voorafprijzen. Het is ondoenlijk hier de actuele stand bij te houden vanwege vele wisselingen.

  Het materieel varieert ook nogal-deels erg modern over geheel gerenoveerde lijnen, maar op veel zijlijntjes zijn het de kleine Tsjechische railbusjes die vaak stoppen op stations zonder enig perron, dus de klassieke oostbloksfeer.

  In de Tatra bergen rijdt een smalspoortreintje en een tandradbaan, hier gelden aparte tarieven (met zones, voorverkoop, zelfbediening, ook goedkope dagkaartjes).

  De normale tarieven zijn niet erg hoog, er zijn ook kortingskaarten (Railplus genaamd, nogal verwarrend), maar die lonen enkel als U heel vaak aldaar komt-en dan leest U dit niet. Ze staan allemaal duidelijk op de site benoemd. Vooraf online boeken levert een paar % korting op, verder zijn het net als hier vaststaande prijzen. Er is sinds enkele jaren als geste van de regering een uitgebreid aanbod voor gratis reizen- elke EU-inwoner vanaf 62 jaar kan hiervan profiteren, maar men moet dan eerst een klantenkaart laten aanmaken, dat kan bij elk loket of servicecenter, pasfoto meebrengen! waarna men per reis steeds een gratis biljet kan afhalen, die voor de R sneltrein zijn beperkt in aantal en kunnen online worden aangevraagd, voor de EC is 1€ toeslag vereist. Anders als in Hongarije kan met deze deel laten uitmaken van een INTernationale reis, men betaalt dan normaal vanaf de laatste stop in SK. Een dergelijk aanbod is er ook voor studenten tot 26, maar enkel als men echt in SK studeert!

  Enkele zijlijnen worden inmiddels door andere contractanten bediend, zoals alweer die RJ. Vanaf Kosice via de hoofdlijn westwaarts, langs Poprad/Tatra en Zilina naar Tsjechie/Praha, kan men ook LEO of RJ benutten, met hun eigen verkoopkanalen en tarieven. De diensten naar Polen en Hongarije zijn de laatste tijd sterk ingekrompen, wel zijn er voor deze trajecten voordelige lokale tarieven, die allemaal op de slovalkrail. site te vinden zijn, met wat zoekwerk (ook in duits of engels). Het InterRailticket wordt enkel door ZSR geaccepteerd en niet door de andere vervoerders.

  Slowakije is nogal bergachtig en dat biedt vrij veel lijnen met mooie vergezichten. Zicht op de klomp Tatra-bergen vanaf de hoofdlijn erlangs, ook de lijn vanaf Banska Bystrica oostwaarts is fraai.

  Met de bus
  Alle steden hebben het gebruikelijke zeer uitgebreide, frequente en vrij goedkope stadsbusnetwerk (of tram/trolley). Kaartjes dienen meestal nog vooraf gekocht te worden (kiosk of automaat), chipkaarten zijn enkel voor inwoners. Voor precieze info: google Dopravni Podnik+ naam stad.

  Er bestaat een zeer uitgebreid busnet, dat de laatste tijd steeds meer wordt aangevuld met expressbussen over wat langere afstand. Deze bieden vaak heel goedkope vooraf geboekte tarieven. Ook hier is de RJ (=Regiojet) een grote speler, ook ARRIVA- biedt vele diensten. Ook hierbij geldt dat lijnen naar Hongarije en Polen zeer beperkt zijn, wel zijn er meer ri. Ukrayna. Er is niet echt één officiele reisplanner, die op cp.sk (deel van een uitgebreide commerciele site) werkt analoog aan de Tsjechische en biedt ook combi-reizen bus+trein, in /en/ of /de/ geheel onderaan rechts.

  (Datum update: januari 2018)

  
  Internet

  De Slowaakse spoorwegmaatschappijen: www.slovakrail.sk/en.html, http://www.regiojet.sk/

  Busvervoer: http://www.slovaklines.sk/en/

  
  
  

• Spanje

  Reizen naar

  Afhankelijk van het seizoen rijden er twee tot vier directe TGV Parijs–Figueres–Girona–Barcelona (rijtijd 6 ½ uur) &v.v., waarvan ongeveer de helft aansluit van/naar Nederland. Wie hier niet genoeg aan heeft, zal creatief moeten overstappen te Brussel en/of in Frankrijk.

  Naar de Baskische provincies en hun achterland neemt men in een kleine 5 uur de TGV van Parijs naar de grens – Hendaye of Irún – waar men moet overstappen. Dat komt door de afwijkende Iberische spoorbreedte plus langdurige werkzaamheden. Door de Pyreneeën voeren avontuurlijker alternatieven: via Canfranc (zie de tips), Andorra (per snelbus verbonden met de hoofdstations van Toulouse, Barcelona en Lleida), Latour-de-Carol, of Portbou aan de Catalaanse kust. Er is op werkdagen een trein/bus/buscombinatie van Toulouse naar de Val d’Aran; van daaruit kan Lleida en omgeving bereikt worden. Al deze secundaire verbindingen zijn hooguit ten dele te vinden op de nationale of internationale reisplanners, zodat gebruik gemaakt moet worden van de reisplanners/websites voor lokale treinen (zoals TER en Rodalies de Catalunya) of bussen. Aansluitingen zijn in het algemeen zodanig dat alleen Baskenland, de Pyreneeën en Barcelona zonder overnachting vanuit Nederland bereikt kunnen worden. Of anders met nachttreinen van Parijs naar Cerbère/Portbou en Latour-de-Carol.

  Reizen in

  Spanje is een groot leeg land met een dozijn dichtbevolkte gebieden aan de kust en rond Madrid. In die agglomeraties rijden frequente voorstadstreinen (tweede klas) met een zonetarief: in Catalonië Rodalies, elders Cercanías. Rond Barcelona, Madrid, Oviedo/Gijón en in Baskenland zijn er uiteenlopende integratievormen met stads- en streekvervoer en regionaal spoor, en bestaan er dag- en weekpassen en/of meerrittenkaarten. Andere kaartjes moeten vooraf gevalideerd worden en zijn vanaf dat moment een paar uur geldig. Koop kaartjes voor dit soort treinen pas op de dag van vertrek; ze worden door de automaat meteen van datum voorzien, en die datum veranderen kost enige moeite (vooral als je geen Spaans kent!). De grote steden in Spanje kennen - net als in Nederland - een poortsysteem, waarbij men bij gescheiden ingangen voor korte- en lange-afstandsreizigers hanteert. Een handige samenvatting voor elke regio (met dienstregeling en prijzen) is te vinden op:www.renfe.com/viajeros/cercanias/

  Verbindingen buiten en tussen de agglomeraties zijn door de geografie (bergen, leegte) en politiek (asfalt eerst) traditioneel langzaam en laagfrequent, al maakt het uitzicht veel goed in ruige gebieden als de Pyreneeën, in het noordwesten (deels smalspoor), in oost-Andalusië en langs de oostkust. Spanje kent voor de regionale treinen nog vrij lage prijzen. Er zijn ook verschillende aanbiedingen zoals retourtjes die 20% korting opleveren.

  Het “boemelbeeld” is doorbroken door de AVE en de voordeliger Avant op de goedlopende hoge-snelheids-assen Perpignan–Barcelona–Madrid–Sevilla/Málaga/Granada en Zamora/León–Madrid–Valencia/Alicante (met zijtakken). Er rijden er ook AVE's langs Madrid zonder er te stoppen, zoals Barcelona–Malaga, Barcelona–Sevilla, Valencia-Sevilla. De meeste andere lange-afstandstreinen (Alvia, Euromed) rijden een deel van de rit op hoge-snelheidsspoor en benaderen de AVE ook qua comfort. Voor al deze treinen is reserveren verplicht, en biedt vroeg boeken de meeste kans op korting; meestal geldt er een toeslag voor Interrail. Voor de lange-afstandstreinen moet men rekening houden met een incheckbalie en veiligheidscontrole van de bagage, die gelukkig niet veel tijd neemt. Bij een overstap naar een andere lange-afstandstrein moet dat opnieuw (behoudens een enkele perron-oversteek). Bij aankoop van een binnenlands ticket voor lange-afstandstreinen (ook AVE) is voor- en na-transport met de stoptrein (Cercanías, Catalaans: Rodalies) inbegrepen. Het ticket bevat een code waarmee men dezelfde dag het kaartje gratis (behoudens  50 cent voor een elektronische drager) kan halen bij loket of automaat; dat kaartje geldt dan tot 4 uur na aankomst van de lange-afstandstrein resp. tot 4 uur vóór vertrek ervan. Deze aanbieding geldt voor Asturië, Barcelona, Bilbao, Cádiz, Cartagena, Girona, Madrid, Málaga, Murcia/Alicante, San Sebastián, Santander, Sevilla, Tarragona, Valencia en Zaragoza.
  Alle tarieven staan handig in deze link samengevat:www.renfe.com/viajeros/tarifas/

  Ook veel regionale treinen (alleen tweede klas) bieden op daartoe geschikte lijnen snelheid en comfort, tot en met verplichte reservering in de interregio-achtige MD; vooral Regional en Regional Exprés zijn goedkoper dan in  Frankrijk. Kaartjes voor regionale treinen zonder reservering gelden alleen in de eerstvolgende trein! Dat voorkomt wel dat je tegen verkeerd tarief reist. Recht op onderbreking van de reis bestaat niet. Alle treinen hebben trouwens airconditioning.

  Advies: Kies de beste verbinding, koop losse kaartjes, en vergeet Interrail. Dan kun je ook eens met de lange-afstandsbus (autocar), bijv.: Granada–Alacant/Murcia (snijdt een hoek af, uren sneller dan de trein); Irún–Gijón (als aanvulling op het smalspoor langs de noordkust). Of met regionaal (smal)spoor: EuskoTren (Baskisch, vanaf Hendaye SNCF), FGC (Catalaans, met de beroemde tandradlijnen naar Núria en Montserrat), FGV (Valenciaans). Deze maatschappijen accepteren geen Interrail, behalve FGC die korting geeft.

  De gemengde systemen in Baskenland, Cantabrië en Asturië doen bijna Zwitsers aan. De diensten van smalspoormaatschappij Feve zijn overgenomen door Renfe; er geldt een korting van 50% met Interrail.

  De Renfe Spain Pass is een optie voor wie veel, ver en flexibel wil reizen: een virtueel abonnement die op de Renfe website te koop is voor 4, 6, 8 of 10 reizen op alle lange-afstands- én regionale treinen zonder beperkingen of toeslagen (m.u.v. ligplaatsen). De pass is geldig tot 6 maanden na aankoop en één maand na het eerste gebruik. Het is handig om de pass af te drukken en zo bij het loket zonder kosten een reservering te halen. Het is ook mogelijk te reserveren via internet met het nummer van de abonnement. Prijsindicatie 2e klas: 40-50 euro per dag. (zie Renfe Spain Pass). De Galicia Rail Pass wordt zo te zien niet meer aangeboden.

  Zo vroeg mogelijk boeken is vrijwel de enige manier om voordelig met de hogesnelheidstreinen te reizen. Goedkope internet-tickets moeten minimaal 14 dagen van te voren geboekt worden en zijn niet inwisselbaar. Op het standaardtarief geldt een korting van 10 tot 20% op retours.

  Tips

  • Nieuw in 2020 zijn meer treinen (AVE en Avant) van/naar Granada. Een groot deel van de treinvervangende bussen in centraal Andalusië kon daardoor vervangen worden, maar nog steeds moet op een handvol trajecten in de regio rekening gehouden worden met businzet wegens herstel- of renovatiewerkzaamheden.Vanuit Barcelona is het beroemde klooster op de berg Montserrat gemakkelijk te bereiken door gebruik te maken van de regionale spoorweglijn van de FGC (vanaf Plaça de Espanya), die een hierop aansluitende tandradspoorweg exploiteert naar het klooster.
  • De badplaatsen Salou en Cambrils zijn sinds januari 2020 niet meer per trein bereikbaar; de spoorlijn is een eind landinwaarts gelegd. Er rijden nog wel pendeltreinen tussen Tarragona en Port Aventura, en aansluitende stadsbussen naar Salou. Door de nieuwe lijn zijn doorgaande verbindingen langs de oostkust versneld.
  • Voor wie niet diep Spanje in wil, hebben de Pyreneeën al heel wat te bieden. Het VVV van Ribes de Freser geeft een uitgebreide set wandelingen in de prachtige omgeving uit, combineerbaar met diverse treinritten. Hogerop in de grensdriehoek Latour-de-Carol/Bourg-Madame/Puigcerdà zijn soortgelijke mogelijkheden te vinden. Het OV binnen Andorra en met Spanje is frekwent. Wat lieflijker dan Andorra is de Val d’Aran aan de bovenloop van de Garonne: sinds 2017 bereikbaar vanuit Toulouse (zie Reizen naar). Vanuit Barcelona is het beroemde klooster op de berg Montserrat gemakkelijk te bereiken door gebruik te maken van de regionale spoorweglijn van de FGC (vanaf Plaça de Espanya), die een hierop aansluitende tandradspoorweg exploiteert naar het klooster.
  • Ten noorden van Madrid ligt het Sierra de Guadarrama gebergte met toppen boven de 2000 meter. Deze is bereikbaar met een metersporige berglijn, Cercedilla–Cotos, die deel uitmaakt van het Madrileense voorstadnet als lijn C-9.
  • Om de dure Avant-trein met verplichte reservering naar Toledo te vermijden, kan men net als de meeste Spanjaarden de snelbus Madrid–Toledo nemen.
  • Liefhebbers van smalspoorlijnen in een ruige omgeving en prachtig landschap kunnen een lange smalspoor-treinrit maken van León naar Bilbao (of omgekeerd). Een rit van ruim zeven uur!
  • De lijn Pau – Canfranc is sinds 1970 aan Franse zijde onderbroken. Vanuit Pau rijdt de trein nu tot Bedous, waar op een SNCF-bus overgestapt kan worden (4-6 verbindingen per dag). Een Pass Pau–Canfranc kost 12 Euro en is te koop op het station van Pau, via sncf.com, of (in Canfranc) op de bus. Canfranc had het grootste stationsgebouw van Europa, dat thans wordt verbouwd tot 5-sterren hotel. Een enkeltje Canfranc–Zaragoza kan bij de automaat of de conducteur gekocht worden, en kost nog geen € 17,00. Voor deze prijs ben je 218 km en bijna 4 uur verder. Aan Spaanse zijde rijdt de trein slechts 2x per dag, maar wel dwars door de Pyreneeën, langs de befaamde rotsen van Riglos. Ondanks de niet altijd even gunstige aansluitingen vormt het de avontuurlijkste - én goedkoopste! - manier van reizen tussen Pau en Zaragoza.
  • Passbask verbindt tijdens vakantieperiodes het Franse en Spaanse deel van Baskenland. Voor 12 Euro mag een dagretour tussen Bayonne en San-Sebastián gemaakt worden. Alle treinen zijn toegelaten (behalve de nachttrein), in Spanje alleen Euskotren: deze vertrekt in Hendaye vanaf een naastgelegen stationnetje.

  Internet

  De Spaanse nationale spoorwegmaatschappij: www.renfe.com (wel een planner maar geen tabellen). Andere vervoersmaatschappijen: www.euskotren.eus,  www.fgc.cat, www.fgv.es, www.movelia.es (samenwerkende autocares).

  (Bijgewerkt: maart 2020)

• Tsjechië

  Reizen naar

  met de trein

  Door het wegvallen van de directe treinen en de nachttrein is dit wat gecompliceerd geworden-er zijn verschillende routes, mede afhankelijk van Uw startpunt in NL en gewenste snelheid, maar zonder overstap gaat het niet meer.

   De hoofdroute is meestal via de IC naar Berlin (stap in Hannover over op een snellere ICE voor een vlottere aansluiting en hoop dat DB niet al te veel vertraagd is), en aldaar overstappen (2-uursdienst via Dresden naar Praag-en verder door naar Brno-Bratislava-Budapest). Alternatief via Frankfurt-Nürnberg (en dan meestal de DB-IC bus direkt naar Plzen-Praag) of eventueel via München (nachttrein beschikbaar, als ICE,vanaf de Ruhr).

  Een ander alternatief voor 's nachts reizen is de ÖBB NightJet vanaf Dusseldorf naar Linz en aldaar overstappen ri. CZ/Ceske Budejovice als U die richting op wenst te gaan.

  Via de site cd.cz van de Tsjechische Staatsspoorwegen kunt U vrij vaak heel voordelige Sparpreis- tickets vinden naar Praag vanaf nabij liggende Duitse steden als Duisburg of Bentheim. Als U toch al vrij reizen in NL hebt, is dit een voordelige keus-koop dan enkel nog het korte stukje grens-die DE stad bij. Vooral de route per trein via Nürnberg-CHEB (in beide steden overstappen) is goedkoop, maar niet vlot, wel binnen een lange reisdag te doen. Deze aansluitingen zijn nogal krap en worden vaak gemist.

  met de bus

  Zowel EUROLines (verzorgd door de Tsjechische BohemiaBUS) als FLIXbus bieden direkte diensten (hoewel FLIX meestal met ergens overstappen, vaak in Berlin).

  Ook de Tsjechische RJ=RegioJet (voorheen StudentAgency genaamd) biedt een direkte dienst op Amsterdam en vele NL-plaatsen aan met zeer comfortable bussen en goede service-toch blijven de prijzen heel betaalbaar, maar niet de allergoedkoopste.

   
  Reizen in

  met de trein

  Het grote staatstreinbedrijf České Dráhy (ČD) verzorgt alle hoofdlijnen en een groot deel van de nog zeer vele kleine zijlijntjes. De overheid heeft beduidend meer lijnen openbaar aanbesteed aan nieuwe uitbaters zoals ARRIVA en GW Train. In elke regio is het nu goed opletten met welke vervoerder je te maken hebt, waarbij elke vervoerder een eigen tarief hanteert, waardoor rondreiskaartjes per "provincie" niet altijd meer even aantrekkelijk hoeft te zijn. Daarnaast staan in het spoorboek alleen nog maar de treinen die ook echt door de České dráhy gereden wordt, waardooor het op sommige lijnen lijkt alsof er bijna niks meer rijdt, waardoor je niet meteen teleurgesteld hoeft te zijn als de Tsjechische reisplanner je in bepaalde gebieden zomaar 100-150 km om laat reizen.

  De website van CD is wel zeer uitgebreid en biedt vrijwel elke denkbare informatie, ook in en/gels en de/utsch (klik op de vlag), maar toont dus enkel hun eigen treinen.

  Op de hoofdlijnen wordt meest een klokvaste 1- of 2-uurdienst geboden, op de zijlijnen varieert dit enorm naargelang de vraag. Vrij veel van deze lijntjes rijden enkel in het weekend in de zomer-voor de ‘Wandervogels’! Dit incl. enkele grenslijntjes naar Polen en Duitsland.

  Het materieel is grotendeels nu nieuw of tenminste grondig gerenoveerd, maar op die zijlijntjes treft U vooral de bekende railbusjes aan, soms met eenmanbediening. 

  Naast deze CD zijn er al enkele jaren 2 goed bekend staande particuliere treinvervoerders, die in volledige concurrentie met elkaar diensten bieden. Dat zijn de al genoemde RJ=regiojet.com (gele treinen, ook naar Slowakije en Wenen) en LE.cz=LEO Express, ook naar Polen en Slowakije en met vele aansluitende busdiensten, tot in Ukrayna aan toe. LEO heeft zich geassocieerd met FLIXbus boekingssysteem.

  Er bestaat een zeer uitgebreid scala aan tarieven, dat vaak doet denken aan wat de DB in Duitsland biedt. De meeste zijn slechts geldig bij één maatschappij!

  INkarta zijn de Voordeel/BahnCard achtige reductiekaarten met chip.

  IN 100 is een netkaart, maar tenminste voor 1 jaar. IN25 en IN50 bieden 25 of 50% korting. Let op-de kaarten worden niet verstuurd, maar U moet ze na 2-3 weken zelf afhalen bij een vooraf benoemd station-dus dit is enkel voor de zeer geregelde CZ-ganger van nut.

  Voor de incidentele of iets vaker gaande reiziger zijn er: 

  netkaarten voor 1 dag, hele net (toch maar  net 599 CzK of voor 1 regio-rond de 200 CzK. U kunt deze tegen kleine toeslag uitbreiden voor gebruik in Duitsland of Polen-enkel de zone vlakbij de CZ-grens als de CZ-regio langs die grens ligt. In de weekends zijn ze tegen kleine verhoging ook als groepsticket te koop (skupina)-maar dan voor MAX 2 volwassenen en MAX 3 kinderen, dus meer op gezinnen gericht.

  Zomers is er altijd wel een soort 1 of 2 weekse netkaart-zomerticket, tegen lage prijs.

  De KM_banka kost 2.200 CzK en U kan er 2000 km mee reizen-maar MIN is 100 km/rit en MAX 400-ook als de rit langer is-vul NOOIT zelf alvast  de KMs in-dat doet de conducteur. Het is dus een soort chipkaartsaldo zonder die lastige chip! Geldt 6 maanden, kan ook met meerderen tegelijk benut worden.

  Online gekochte tickets (voor binnenland zonder treinbinding) zijn een paar procent goedkoper, en voor sommige lijnen zijn er voordeel/akcije tarieven, voor als u echt het laatste kroontje wilt sparen.

  Sinds 1/9/18 is er van regeringswege 75% korting voor senioren (uit de EU) vanaf 65 en junior/studenten tot 26 (vooralsnog ieder met ISIC), alleen voor enkel en retour. Dit geldt eveneens voor de regiobus, maar vooralsnog niet voor de steden. Wel bieden diverse steden andere korting, veelal echter enkel voor eigen inwoners.

  Vanuit Duitsland is het Schönes Wochenendticket (zolang het er nog is) geldig tot  het eerste station in CZ, vanuit Sachsen en Bayern kunt U combo landesticket+grenznah Bereich CZ kopen. (dat heet + Böhmen). 

  Het InterRailticket is enkel geldig bij CD en sinds kort ook bij RJ en LE, MITS de REServering en toeslag (wat hoger vanwege de gratis verzorging bij RJ, niet in alle klassen mogelijk) worden bijgekocht. Het geldt niet bij ARRIVA en GW-trains, waardoor sommige grenstrajecten ri.Polen dus bijbetaling vereisen.

  Op treinen van Regiojet, Leo Express en GWTrain en ARRIVA geldt in de regel een eigen tarief, maar in bepaalde vervoersregio's kan ook op het daar geldende lokale tarief gereisd worden. 

  Gemakkelijker is het gebruik van zogenaamde 'Verbundkaartjes' (Tsjech: integrovaná doprava), hetgeen ongeveer hetzelfde werkt als in landen als Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland. Deze tarieven liggen doorsnee lager dan bijv. het tarief van de verschillende spoorvervoerders. Met Verbundkaartjes kan ook op de bus overgestapt worden. Zo ben je in Praag en een schil van 45-50 km eromheen (Centraal-Bohemen) nooit meer dan 100 Kronen (bijna € 4) voor een enkeltje kwijt en kun je voor 240 Kronen 24 uur onbeperkt in Praag en de hele regio reizen, ook met boten en funiculair in Praag. Anders dan in Duitsland kent Tsjechië geen zogenaamde "Verkehrsverbundplicht" bij reizen binnen de vervoersregio. Vraag aan het loket om het tarief volgens de vervoersregio (door kortweg de naam te noemen), anders geven ze automatisch een kaartje tegen het geldende treintarief mee. Het tarief van de vervoersregio geldt in de regel alleen in het lokale vervoer, stoptrein (Os en Sp) en sneltrein (R), maar niet in andere treinen en 1e klas, of een lange-afstandstrein van een concurrent). Houd rekening met aparte regels voor steden en de regio's die dit tariefstelsel soms nogal gecompliceerd kunnen maken. De site van de vervoersregio in Praag is: https://pid.cz/en/

  Station Brno wordt momenteel verbouwd en is het hele dienstregelingjaar ontoegankelijk voor alle lange-afstandstreinen. Deze stoppen zolang in Brno dolní nádraží en Brno-Židenice, van waaruit regionale treinen naar het hoofdstation rijden (vanuit dolní nádraží alleen een bus, of 15 minuten lopen). Boekt u via Regiojet van/naar Brno, dan krijgt u er een gratis kaartje erbij om ermee per stoptrein naar het hoofdstation van Brno te reizen. Hou er rekening mee, dat het station door verbouwingen op sommige momenten moeilijker toegankelijk kan zijn.

  met de bus

  Er is een zeer uitgebreid busnetwerk, zowel in alle steden, naar alle dorpen als op langere afstand t/m ''fernbus'' toe, deze vaak in concurrentie met de spoorwegen.

  Zoals in vrijwel geheel Oost-Europa hebben alle steden een zeer dicht lijnennet, grotere steden ook nog trolley of tram, tegen zeer schappelijke prijzen. Kaartjes moeten meestal vooraf worden gekocht, wat duurdere enkeltjes zijn meestal wel bij de chauffeur (die in een geheel afgesloten cabine het werk doet-er is een soort kantelraampje), dan wel graag gepast geld. Automaten nemen in de regel enkel munten aan. Voor specifieke info: google ''dopravni podnik'' + naam stad. Het OV in de hoofdstad en toeristentrekker Praag is fenomenaal goed en zeer uitgebreid.

  De streekbussen werden voorheen alle door het staatsbusbedrijf CSAD gereden, inmiddels zijn het meest provinciale contractanten, incl. de bekende ARRIVA etc. Betaal gewoon de chauffeur, zie eventueel verder voor regionale ''Verbund''stelsels en tarieven. Deze rijden echter in het weekend zeer sporadisch tot niet. Ook hier geldt sinds 1/9/18 de 75% korting voor jr/sr.

  Zoals hierboven bij 'met de trein' genoemd kennen veel regio's tegenwoordig een duits-aandoend ''Verbund''-tariefstelsel, voor zowel bus als ander lokaal OV.

  De stad Praag biedt voor senioren van 60-64 half geld en voor 65-69 gratis reizen, daarvoor is een klantenkaart van 20CzK +foto nodig (pruvoz-duchodce-kan in alle DPP_kantoren, behalve airport), totdat ook hier de chipkaart zal toeslaan. Vanaf 70 gratis met ID uit de EU.

  Het echte lange afstandwerk wordt door diverse bedrijven geboden, waarvan RegioJet de bekendste is (voorheen StudentAgency), Dit ook als alternatief voor vele treinreizen.

   

  Internet:

  landelijke reisplanner voor alle lokale OV: jizdnirady.idnes.cz

  spoorwegen: cd.cz ,le.cz, regiojet.com

  Stadsvervoer Praag: dpp.cz

  Busdiensten vanaf NL; eurolines.nl, regiojet.com

   

  (Datum update: 25-02-2019)

• Turkije

  Reizen naar

  met de trein

  Ooit kon u in het Duitse Ruhrgebied op een directe trein naar Athene/Istanboel stappen of zelfs al in Nederland op een directe bus. Maar dat is lang verleden tijd. Nu is de reis een avonturentocht geworden, mede door de zeer slechte toestand in Servië op het spoor aldaar.

  Daardoor is de route via Roemenië momenteel het meest betrouwbaar, maar niet erg snel, aangezien u via Bulgarije moet (zie ook het artikel over Bulgarije of kijk op www.seat61.com voor uitgebreidere reisroutes vanaf Groot Brittannië; u kunt op elk gewenst punt aanhaken.) De nachttrein vanaf Sofia (met soms wagons uit Boekarest) naar Istanboel is momenteel de enige overgebleven internationale trein naar Turkije. Die naar Griekenland, Iran en Syrië zijn allemaal weg. Gepland is een nieuwe trein helemaal aan de andere kant: direct naar Azerbeidzjan, via Georgië, die in de loop van 2019 zou moeten gaan rijden.

  Een heel andere optie doet zich nu wel voor: via Berlijn, Przemyśl (aan de grens tussen Polen en Oekraïne), Lviv, Odessa en dan de wekelijkse ferry Ukrferry naar Istanboel. Vooral voor liefhebbers van nachttreinen.

  Reizen in

  met de trein

  De staatsspoormaatschappij TCDD biedt een sterk gekrompen net, recent aangevuld met een drietal hogesnelheidslijnen, dat sterk zal worden uitgebreid. Dit verbindt de steden Istanboel (vanaf de Azië-zijde), Ankara en Konya. Een lijn oostwaarts vanaf Ankara naar Sivas is in bouw, een zijtak naar Bursa ook. Zodra iets klaar is, wordt het soms wat al te voortvarend in gebruik genomen, zodat in Istanboel het opstapstation ver weg buiten de stad ligt en er recent een ernstig ongeval was door nog ontbrekende signaalsystemen. Nachttreinen zijn veelal modern en bieden slaapplaatsen en gerieflijke fauteuils in de tweede klasse.

  Het voorstadsvervoer rond de grote steden wordt wel nog door TCDD gereden, maar via kaartjes van het lokale vervoer en is daardoor buiten bereik van bijvoorbeeld Interrail en BalkanFlex gekomen. In Istanboel zijn al enkele jaren terug de lijnen in Europa en Azië door een tunnel,de Marmaray-tunnel, met elkaar verbonden.

  met de bus

  Voor de langere afstand is dit net enorm uitgebreid en vrij frequent, met een veelvoud aan allerlei lokale maatschappijen met meestal spic en span nieuw materieel. De grootste ervan is Metrobüs, maar die beslaat nog geen 30%. Van Istanboel naar Ankara gaat zowat elke 15 tot 20 minuten een bus. De wat betere busmaatschappijen imiteren vliegtuigen, hebben stewards/essen en bieden geregeld snacks en drankjes aan. Maar geen enkele heeft toilet aan boord, daarvoor wordt regelmatig gestopt (kleingeld meenemen!).

  In veel grote steden bedienen ze een hypermodern busstation(‘Otogar’), dat vaak erg ver weg van het centrum ligt. Dus een reis van A naar B lijkt sterk op vliegen: met reis naar het vertrekpunt en reis vanaf het aankomstpunt, wat de totale reisduur wel kan verdubbelen. Veel maatschappijen bieden 'Araba'; minibusjes die vanaf het busstation naar hun stadskantoor pendelen en gratis zijn als u geboekt heeft.

  Het korte afstandsvervoer is meestal met ‘dolmush’; minibusjes die vertrekken als ze vol zitten, en dus enkel op het beginpunt reizigers opnemen en zonder vaste tijden.

  Ook in sommige steden bedienen ze wel stadslijnen, die anders door de gemeente worden uitgebaat en inmiddels - helaas - vrijwel allemaal met chipkaarten werken die enkel voor die stad gelden. Voor een los ritje is de beste oplossing vaak om een Turkse automobilist te vragen of u mee mag reizen en hem/haar het geld voor die rit te geven. Er is sprake van een nationaal te gebruiken chipkaart, de Türkiyekart, maar dat is er nog niet van gekomen.

  In veel grotere steden is de laatste jaren tram of metro/light rail gebouwd, vaak om de veraf gelegen ‘Otogars’ met de stad zelf te verbinden.

  Kaartjes en tarieven

  Ga ervan uit dat elke rit apart betaald moet worden. Bij TCDD krijgen senioren van 65+ 50% korting, senioren van 60 tot en met 64 jaar oud en jongeren tot 26 jaar 20 of 25% korting, maar enkel op de op zich al lage vervoerprijs, niet op de toeslagen. Interrail- en Balkan Flexi-treinpassen zijn geldig op de langere afstand. De eerder genoemde problemen bij het gebruik van de chipkaart gelden voor veel stadsvervoer. Voor onze begrippen zijn de prijzen tamelijk laag, de bussen zijn meestal wat duurder, maar rijden vaker en zijn ook meestal sneller en tenminste niet al te zeer vertraagd ten opzichte van de spoorwegen.

  Online boeken wordt door TCDD en de betere busmaatschappijen wel geboden maar blijkt in de praktijk voor niet-Turken meestal niet te werken. U moet vaak het Turkse ID-nummer invoeren (spoorkaartjes zijn op naam, al heet u vaak “mr. Turist”) en ze accepteren enkel Turkse bankrekeningnummers. Als u beslist heel zeker nou met die ene trein op die ene dag wilt, en geen rust heeft voordat het vast geboekt is, dan moet u een Turks reisbureau inschakelen; kijk op www.seat61.com, en reken op minstens verdubbelde prijzen.

  Websites:

  spoorwegen: www.tcddtasimacilik.gov.tr

  busplanner: www.neredennereye.com

  Lokaal vervoer: probeer google

  Toeristische informatie: www.goturkeytourism.com

  Andere sites bieden vaak meer praktische informatie, zie bijvoorbeeld  turkeytravelplanner.com of trainsofturkey.com

   

  [Bijgewerkt 4 juni 2019]

• Zweden

  Vanuit Kopenhagen rijden Øresundståg- en snellere X2000-treinen Zweden in. Wel zijn er paspoortcontroles op bijvoorbeeld luchthaven Kastrup en Malmö Hyllie. In Zweden zelf rijden er veel en goede dag- en nachttreinen. In de eerste klas kun je daar warme maaltijden bestellen en aan je zitplaats laten serveren. In de noordelijke provincies rijden er langeafstandstreekbussen, ook naar Finland en Noorwegen. De tarieven voor treinen variëren; hoe minder flexibiliteit je wilt, hoe goedkoper.

  Tussen Stockholm en het Noorse Narvik rijdt een rechtstreekse nachttrein, de Arctic Circle Train, die er 19 uur over doet om de hele route af te leggen. Deze trein heeft zit- en comfortabele bedplaatsen en een restauratie. Je kunt zelfs een 1e klas privé-slaapcabine boeken, met eigen douche en toilet (wees dan wel vroeg met boeken).

  Tips

  • Absolute aanrader in Göteborg zijn de botanische tuinen: een van de grootste en mooiste in Europa (www.goteborg.com/en/botaniska-tradgarden/).
  • Charmant is de Snälltåget (‘leuke trein’) tussen Malmö en Stockholm. De treinen bestaan uit wat oudere, sfeervolle rijtuigen, inclusief een restauratiewagen met de naam Krogen (‘café’), waar men warme maaltijden en warme en koude dranken serveert. Men rijdt ook slaaptreinen naar Berlijn, Åre en Vemdalen. Zie www.snalltaget.se/en.
  • Een bijzondere spoorweg is de Inlandsbanan (www.inlandsbanan.se/en) in de noordelijke binnenlanden. Dat is een spoorlijn waar in de zomermaanden reizigerstreinen rijden van Mora tot Östersund (twee treinen) en van Östersund naar Gällivere (één trein). Deze trein wordt voornamelijk gebruikt door toeristen die ergens onderweg overnachten. De trein vertrekt rond 7.15 uur van Östersund om rond 20:30 aan te komen in Gällivere. Onderweg wordt regelmatig gestopt om te eten bij wegrestaurants (te bestellen in de trein) en de benen te strekken. Op het traject van Mora tot Östersund is er een bezoek mogelijk aan een berenhol.
  • Rond steden als Göteborg en Stockholm zijn veel eilandarchipels die goed bereikbaar zijn met veerdiensten. Bij mooi weer zijn er veel zwemplaatsen, zelfs midden in de stad.
  • De Inlandsbanan treedt ook op als reisbureau en bied meerdaagse arrangementen aan.

  Websites

  Algemeen: www.visitsweden.com/sweden/Travel-guide/Getting-around-in-Sweden/By-Train/

  SJ: www.sj.se

  Tågkompaniet: www.tagkompaniet.se

  Stockholm: http://sl.se/en

  (Datum update: februari 2019)

• Zwitserland

  Naar Zwitserland reizen
  Amsterdam, Utrecht en Arnhem hebben een dagelijkse overstapvrije ICE-verbinding  met Basel. Vanuit Utrecht duurt de reis naar de Zwitserse Rijnstad ongeveer 6 uur en 15 minuten. Vanuit Basel rijden binnenlandse treinen rechtstreeks naar "vakantiepoorten" als Chur, Interlaken en Brig. In deze plaatsen is er aansluiting op lokale (smalspoor) treinen en bussen naar veel vakantiebestemmingen.

  De reis per ICE is comfortabel en snel, maar er zijn ook twee leuke alternatieven. Stap eens over in Keulen op de Eurocity die langs de Rijn rijdt. De reis naar en van Basel duurt dan ongeveer een uur langer.
  Utrecht Centraal                    v. 08.37 (ICE 105)
  Köln Hbf                                a. 10.46
  Overstappen op hetzelfde perron
  Köln Hbf                                v. 10.53 (EC 9, rijdt door naar Zürich)
  Basel SBB                              a. 15.35

  Basel SBB                              v. 12.20 (EC 8, komt uit Zürich)
  Köln Hbf                                a. 17.05
  Overstappen op hetzelfde perron
  Köln Hbf                                v. 17.46 (ICE 122)
  Utrecht Centraal                    a. 20.01

  Een andere leuke alternatieve route is die via Stuttgart en Schaffhausen. Ten zuiden van Stuttgart rijdt de comfortabele Intercity langs de heuvels van het Schwarzwald en de Schwäbische Alb en een stukje in het dal van de Neckar.  Bij Schaffhausen (zuidwaarts na en noordwaarts voor het station) rijdt de trein langs de bekende watervallen. In plaats van Basel is Zürich het eerste knooppuntstation in Zwitserland.
  Utrecht Centraal                    v. 08.37(ICE 105)
  Mannheim Hbf                       a. 12.23
  Overstappen op hetzelfde perron
  Mannheim Hbf                       v. 12.30 (ICE 595)
  Stuttgart Hbf                         a. 13.08
  Overstappen
  Stuttgart Hbf                         v. 14.29 (IC 189)
  Zürich HB                              a. 17.23

  Zürich HB                              v. 12.37 (IC 188)
  Stuttgart Hbf                         a. 15.36
  Overstappen
  Stuttgart Hbf                         v. 15.51 (ICE 516)
  Mannheim Hbf                       a. 16.28
  Overstappen op hetzelfde perron
  Mannheim Hbf                       v. 17.35 (ICE 104)
  Utrecht Centraal                    a. 21.31

  De heen- en terugreis is vrijwel altijd het voordeligst met een Sparpreis Europa. Zie voor meer informatie de rubriek Sparpreis. Het is niet per se noodzakelijk om heen en terug dezelfde route te nemen. Heen langzaam afzakken langs de Rijn en terug snel met de ICE naar huis kan dus.

  In Zwitserland reizen
  De Zwiters zijn -terecht- trots op hun openbaar vervoer. Het kleinste bergdorp is per bus bereikbaar! Treinen, trams, bussen en boten vormen een echt netwerk, aansluitingen zijn goed geregeld.
  Gewone Zwitserse enkeltjes en retours zijn duur. De Zwiterse spoorwegen SBB bieden echter ook goedkopere kaartjes aan, het Sparbillet. Of kijk eens in het aanbod van RailAway, de spoordeelwinkel van de Zwitserse spoorwegen. Ook al gaat u niet naar een attractie, het kaartje kan goedkoper zijn als een regulier retourtje. Met de Spartageskarte reist u een hele dag in bijna al het Zwitserse openbaar vervoer. Dit kaartje is alleen online verkrijgbaar en wordt niet verkocht op de reisdag zelf.
  Wie alleen in zijn eigen vakantieregio reist is soms voordelig uit met een regionale OV-pas. De meeste passen bieden vrij reizen met trein en bus en korting op bergtreinen en kabelbanen. O.a. de regio's Appenzellerland, Berner Oberland en Graubuenden hebben een regionale OV-pas. Wie tijdens zijn vakantie door heel Zwitserland wil reizen, moet eens kijken of een van de Swiss Travel Passen aantrekkelijk is.

  De Swiss Travel Pass kent een variant waarbij alle reisdagen direct achter elkaar moeten worden opgemaakt en een flexibele variant Swiss Travel Pass Flex, waarbij de reisdagen binnen één maand op moeten.  De vele regionale spoorwegbedrijven bieden soms eigen goedkope kaartjes aan.

  Tips

  • Sankt Gallen. De grootste stad in het oosten van Zwitserland, een van de poorten naar het Appenzellerland en bijna aan de Bodensee. Het stedelijke Stichtsgebied staat op de lijst van het Unesco werelderfgoed. In dit gebied staat de kathedraal (barokstijl). Tot de kathedraal behoort een bibliotheek waar meer dan 1000 jaar oude documenten worden bewaard. Bij het toeristenbureau starten stadswandelingen onder leiding van gidsen.
  • Een dagje varen op de Vierwaldstättersee. 's-Zomers vaart er vanuit Luzern elk uur een boot, op sommige uren zelfs een stoomschip. De Rigi berg op kunt u vanaf de aanlegplaatsen Weggis (kabelbaan) en Vitznau (bergtrein). In Brunnen is er altijd wel een plaats vrij op het terras. Of vaar helemaal door naar Fluellen.
  • Varen in het uiterste zuiden is ook heel leuk. Bijvoorbeeld op het Meer van Lugano. Combineer een boottochtje met een bezoek aan het Zwitserse Madurodam, Swiss Miniatur in Melide. Met boot of trein van Lugano naar Melide, na een bezoek aan Swiis Miniatur vaart u door naar Ponte Tresa. Daar neemt u de trein terug naar Lugano.
  • Met de bus de bergen in. In de zomer rijdt de PostAuto hoger de bergen in dan ’s-winters. In het lange zomerseizoen rijden bussen over de mooiste en hoogste bergwegen  van het land. Bijvoorbeeld over de Simplonpass van Brig naar het Italiaanse Iselle. Of van Andermatt naar Meiringen over de Grimselpass.

  Handige webadressen
  www.sbb.ch - Zwitserse bondspoorwegen, reisplanner, treinkaartjes (o.a. Sparbillet)
  www.postbus.ch - streekbussen, reisplanner, informatie over buskaartjes
  www.swiss-pass.ch - informatie over de Swis Travel Pass, Swiss Travel Pass Flex enz.
  www.stadt.sg.ch - website van de stad Sankt Gallen

  (bijgewerkt februari 2019)