Rover duikt in het treinafval
Waar reizigers zijn, is afval. Zo moeten veel reizigers gedacht hebben toen zij meededen aan de wedstrijd Reizigerscadeau 2024. Rover kreeg opvallend veel reacties binnen over afvalinzameling. De Reiziger dook daarom eens in de wereld van het treinafval.
Editie 2, 2024 | Frank Visser
Nostalgie: open afvalbakje bij de zitplaatsen in een treinstel materieel 64
Foto: NS – Utrechts Archief
Afvalbak in een enkeldeks Intercity
Foto: Frank Visser
Wat direct opvalt is de enorme variëteit aan afvalbakken in treinen en op stations. Soms zelfs binnen één trein: zo kun je in de VIRM-dubbeldekker afvalbakken aantreffen bij de zitplaatsen, een ander soort afvalbakje in de achterleuning van de bank voor je en weer een ander type op de balkons. Daarnaast kennen we treinen waar de afvalbak is weggewerkt in de zijwand of juist als opvallende kantelbak onder een tafeltje, waar je moet oppassen dat je er niet met je been tegenaan stoot.
Afval scheiden
In de nieuwste treinmodellen (de Intercity Nieuwe Generatie en de sprinters van het type FLIRT en SNG) is de afvalbak bij de zitplaatsen compleet verdwenen. Deze treinen hebben prullenbakken op de balkons in plaats van bij de stoelen. Je kunt dan meteen je afval scheiden in organisch, plastic en restafval. NS heeft bewust gekozen voor de nieuwe plek van de prullenbakken. Dit veroorzaakt minder vervuiling rond de zitplekken en dat vinden reizigers prettig. Ook is het werk voor de schoonmakers volgens NS aangenamer. Helaas gaat het scheiden van afval door reizigers nog niet goed en gebruikt NS nu nascheiding.
Om reizigers niet te confronteren met volle afvalbakken, worden deze gedurende de dag meerdere keren geleegd. Dagelijks krijgt elke trein daarnaast een ‘basisbeurt’. Daarbij wordt elke afvalbak geleegd.
Waarom zien we zoveel verschillende soorten afvalbakken, ook op perrons? Dit komt vooral omdat ProRail en NS de afgelopen jaren verschillende onderzoeken hebben gedaan naar het gedrag van reizigers en afvalstromen. Tijdens verschillende testen is gekeken wat werkt en wat niet. Zo zien we nog steeds vaak één grote afvalbak op het station, maar op veel grotere stations is inmiddels afvalscheiding ook mogelijk. Veelal kun je alleen kiezen uit papier en restafval; op sommige plekken kun je nog drie soorten afval kwijt.
NS heeft geen cijfers over de hoeveelheid afval die gescheiden wordt ingezameld. Wel wordt een groot deel van het consumentenafval uit treinen en stations ook nagescheiden. NS recyclet 25% van het restafval dat naar de nascheidingsinstallatie gaat.
Rubbertjes
Meerdere reizigers vragen om rubbertjes voor de deksels van afvalbakken zodat ze minder lawaai maken. Deze horen echter in principe al aanwezig te zijn. Probleem is dat ze nogal eens door vandalisme of slijtage zijn verdwenen.
De cijfers..
- 10 miljoen kilo aan consumentenafval wordt jaarlijks ingezameld in NS-treinen en op stations
- 500 grote afvalbakken voor gescheiden inzameling zijn er in de nieuwste treinmodellen van NS
- 000 kleine afvalbakken zijn er in de oudere treinmodellen van NS bij de zitplaatsen
- 300 afvalbakken staan op de Nederlandse stations in de openbare ruimte
- 120 bakken van 180 liter staan er gemiddeld op grote stations zoals Utrecht Centraal
- 20 bakken van 90 liter staan er gemiddeld op kleinere stations zoals Rotterdam Alexander
Perronafvalbak voor restafval en papier
Foto: Frank Visser
Afval gescheiden weggooien en alleen op de balkons, hier in de Flirt-Sprinter
Foto: NS
Statiegeld
Een nieuw fenomeen op het station is de statiegeldautomaat. NS heeft op dit moment 15 automaten staan op de centrale stations van Amsterdam, Rotterdam, Eindhoven, Den Haag en Utrecht. Op deze stations worden per jaar zo’n 30 miljoen flesjes en blikjes weggegooid, volgens NS grotendeels meegenomen door reizigers. In 2023 zijn via de statiegeldmachines 0,7 miljoen flesjes en blikjes ingezameld. Dat is dus slechts 2,3% van alle weggegooide flesjes en blikjes.
Stations blijven achter
Nu gaat het sowieso nog niet goed met de inzameling van kleine flesjes en blikjes in Nederland. Het landelijke doel is dat 90% wordt ingeleverd via het statiegeldsysteem. Met grote flessen wordt dat met 88% bijna gehaald. Bij kleine flessen is dit percentage maar 54%. Voor blikjes is het percentage nog niet bekend gemaakt, maar dit ligt vermoedelijk nog lager. Toch is dit landelijke resultaat aanzienlijk hoger dan de 2,3% op de grote stations. Er wordt gepleit voor veel meer automaten, ook op andere stations. Maar is dat voldoende? Je zou verwachten dat de automaten op stations juist populair zijn omdat je je drankverpakking gelijk na het consumeren kunt inleveren. Toch blijkt dit niet zo te zijn. Is dit omdat de automaten nog niet bekend genoeg zijn? Staan ze op de verkeerde locaties? Zijn ze niet gebruiksvriendelijk genoeg? Of is het simpelweg te veel moeite voor reizigers?
Afvalbak bij de stoel in een dubbeldeks Intercity
Foto: Frank Visser
En in een SLT-Sprinter
Foto: Frank Visser
Statiegeldjagers
Als er zo weinig flesjes en blikjes in de statiegeldautomaat op het station terechtkomen, waar blijft dan de rest? Deze nemen reizigers mee naar huis, of ze belanden in de prullenbakken op het station. Dit geeft een nieuw probleem: statiegeldjagers. Die breken volgens NS onder andere afvalbakken open en scheuren afvalzakken. Dit leidt tot vervuiling van het station en uitdagingen rondom de logistieke keten van de afvalinzameling. Ook kan dit zorgen voor overlast of een onveilig gevoel bij reizigers.
Inzendingen Reizigerscadeau
Opvallend veel reizigers die meededen aan de wedstrijd Reizigerscadeau, lijken van de treinprullenbakjes bij de stoelen af te willen. Ingezonden suggesties zijn onder meer vervanging door centrale afvalbakken op de balkons van de trein of een campagne om reizigers hun afval mee te laten nemen de trein uit. Daarnaast pleiten reizigers voor prullenbakjes met voetpedaal of sensor zodat ze niet aangeraakt hoeven te worden. Ook zijn er reizigers die de prullenbakjes in dezelfde kleur willen als de stoelbekleding. Tot slot had ook iemand een idee ingediend voor een prullenbak die tegelijk als voetsteun kan worden gebruikt.