Wandelend langs de Enkele en Dubbele Wiericke
Na het derde gelui van de bij het jaagpad geplaatste schel mag de schipper zijn passagiers niet langer dan een kwartier laten wachten.
Reglement gemeentebestuur Harmelen uit 1827 voor passagiersvervoer per trekschuit
Editie 3, 2025 | Peter Oosterling m.m.v. Eeffien Huizing
De Morgenster is het enige schip dat we tijdens onze wandeling over het jaagpad van de Hoge Rijndijk tegenkomen. De vroegere sleepboot passeert de Kwakelbrug in Woerden.
Foto: Peter Oosterling
Op weg naar Woerden waar we onze wandeling beginnen hadden we niet verwacht diep de geschiedenis te worden ingetrokken. De gerestaureerde fabrieksschoorsteen die we zien na het verlaten van station Woerden voert regelrecht naar de Frans-Duitse Oorlog, 1870-1871. Zowel Nederland als België besluiten neutraal te blijven, maar mobiliseren wel hun dienstplichtigen. De kwaal dat Nederland het op voorraad houden van uniform tot munitie in vredestijd verwaarloost blijkt ook dan al. Dát moet anders; en zo krijgt Woerden één van de drie Centrale Magazijnen voor Militaire Kleding en Uitrusting. In het begin ondergebracht in houten gebouwen, omdat de gemeente geen stenen bouwwerken toestaat. Dat gebeurt pas in 1915 als wat later De Wasserij gaat heten wordt gebouwd; de huidige schoorsteen verschijnt pas eind jaren veertig op het terrein. Met de opschorting van de dienstplicht in 1993 komt er al snel een eind aan de activiteiten van Defensie. Zo’n tien jaar terug kreeg het ‘Defensie-eiland’ een woon- en recreatieve bestemming.
Het jaagpad op de Hoge Rijndijk
Na de koffie wandelen we langs het opvallend grote kasteel, de Petruskerk en de haven naar het begin van de Oude Rijn aan de Hoge Rijndijk. De Kromme Rijn en Oude Rijn waren ooit de noordelijke grens van het Romeinse Rijk. Tegenwoordig kun je deze grens verkennen via het Limespad.
De eerste honderden meters vinden we het maar een smal stroompje; als we de Kwakelbrug naderen is de stroom al een stuk breder. Tot de opkomst van de trein en later de auto was vervoer per schip het snelst, ook al deed een zeilschip al gauw 14 tot 18 uur over de 57 kilometer tussen Utrecht en Gouda.
In de eerste helft van de 17e eeuw verschijnt de trekschuit op rivieren en het groeiend net van kanalen. De Enkele en Dubbele Wiericke worden weliswaar gegraven voor het afvoeren van overtollig water naar de Hollandse IJssel, maar de trekschuit profiteert er ook van; de genoemde reis duurt nog maar zo’n zeven uur – als een paard de trekkracht levert en niet de knecht of de schippersvrouw.
Het jaagpad dat we bewandelen komt in 1666 in gebruik en is meteen een succes. Er is een dienstregeling en er gelden vaste tarieven: OV over water dus. In het eerste halfjaar pakken ruim elfduizend passagiers de trekschuit.
Terwijl de feestelijkheden rond de opening van de Wandelduiker in volle gang zijn passeert regelmatig een Sprinter SLT die de dienst Utrecht – Woerden – Leiden onderhoudt.
Foto: Peter Oosterling
De wandelduiker van Nieuwerbrug
In Nieuwerbrug verlaten we het jaagpad en verleggen we onze koers in zuidelijke richting. Of nemen we eerst een kijkje bij de enige tolbrug die Nederland nog telt en waar vreemdelingen van buiten het dorp tol betalen? Weliswaar schafte de regering in 1953 de laatste tollen af, maar de particuliere eigenaren konden het niet eens worden over de afkoopsom van brug, brugwachtershuis en klokkentoren…
Het had niet veel gescheeld of we waren in Nieuwerbrug gestuit op een andere barrière, de opgeheven onbewaakte overweg in het spoortraject Gouda–Woerden. In het vorige decennium gaf het ministerie van IenW ProRail opdracht om de 180 openbare onbewaakte overwegen op te heffen. Omdat veel daarvan in recreatief aantrekkelijke gebieden liggen zijn wandelaar en fietser vaak de dupe.
Wilde een gemeente of provincie een alternatieve kruisingsmogelijkheid, dan moest zij zelf de helft van de kosten betalen. Voor een armlastige gemeente als Bodegraven-Reeuwijk was dat lange tijd reden om te berusten in de afsluiting. Een drietal actieve leden van TeVoet Vereniging van wandelaars sloeg aan het netwerken, creatieve oplossingen bedenken en neuzen in wetboeken en rechtspraak. Op 13 februari jl. smaakten zij het genoegen dat hún ‘wandelduiker’ feestelijk werd geopend. Daardoor kunnen wij hier verder over vele km’s graspad naar Hekendorp.
Dubbele en enkele Wiericke, een sluis en Vrouwe Justitia
Tot Driebruggen wandelen we via het graspad langs de Dubbele Wiericke. De beide Wierickes, gegraven voor waterafvoer, en de tussenliggende polder waren ook onderdeel van de Oude Hollandse Waterlinie. Die werd opgeleverd in het ‘rampjaar’ 1672 en was al een maand later in gebruik om het gebied onder water te zetten. Neem vooral een kijkje vanaf uitkijktoren de Wierickewachter (2017). Ernaast drie oude boomstronken, bekroond met aalscholvers.
Een laatste pareltje voor we opnieuw een spoorlijn kruisen is Hoeve Stein, een biologische natuurboerderij. De wandelaar kan via een heuse brug een kijkje nemen in de ‘vrijloopschuur’. Eenmaal de lijn Gouda–Woerden gepasseerd zijn we terug bij de Dubbele Wiericke voor onze laatste kilometer onverhard van de Oostkade. Aan het eind wenkt de Goejanverwellesluis in Hekendorp. Neen, Wilhelmina van Pruisen werd niet hier door patriotten in hun strijd met de prinsgezinden tegengehouden – dat gebeurde bij het buurtschap Bonrepas bij Haastrecht. Vraag het maar na bij Vrouwe Justitia die over de sluis waakt.
De oude zuil tussen de Goejanverwellesluis en restaurant draagt het beeld van een bijzondere Vrouwe Justitia. De zuil staat bekend als de schandpaal. Zij is niet geblinddoekt, terwijl zij zwaard en weegschaal in haar andere hand vasthoudt dan gebruikelijk is. Op de plek van restaurant Goejanverwelle met de Italiaanse twist was tot 1810 het Rechthuis van Hekendorp gevestigd, een combinatie van gemeentehuis en rechtbank.
Foto: Peter Oosterling
Informatie
Waarheen
Deze Op Verkenning beschrijft een ca. 20 km lange lijnwandeling vanaf NS-station Woerden. Door deze vestingstad gaat het naar het jaagpad over de Hoge Rijndijk naar Nieuwerbrug. Van hier brengen graspaden ons langs de Enkele en Dubbele Wiericke naar Hekendorp. De bushalte van lijn 107 Gouda–Utrecht ligt aan de overkant van de Hollandse IJssel net ten zuiden van het dorp.
OV naar Woerden en van Hekendorp
Raadpleeg hiervoor:
- 9292.nl of www.ns.nl voor de trein- en busverbindingen naar Woerden en van Hekendorp; zie voor buslijn 107 ook tinyurl.com/keolis107
Overige informatie
- verhaalvanwoerden.nl – De geschiedenis van de vroegere vestingstad handzaam ondergebracht in woord en beeld. Voor deze Op Verkenning gebruikten we Jagen op Woerden – de Trekschuit (nr. 16) en Militair magazijn in Het Kasteel (nr. 26).
- https://bruggenstichting.nl – Zoek op Nieuwerbrug.
- tevoet.nl– zie ook het filmpje op tinyurl.com/wandelduiker